Kalarippajattu i sztuki performatywne

W jednym z poprzednich artykułów zaproponowałam czytelnikom bloga subiektywny wybór filmów dokumentalnych poświęconych kalarippajattu, natomiast tym razem chciałabym trochę opowiedzieć o związkach między tą keralską sztuką walki z teatrem, tańcem, filmem i treningiem aktorskim.

W artykule  pojawiają się m.in. przykłady spektakli teatralnych, filmów fabularnych, wykładów i reportaży, w których kalarippajattu jest jednym z narzędzi wypowiedzi artystycznej lub formą ekspresji osobistej. 

Temat ten poruszam także w książce o kalari, ale oczywiście blog ma tu zdecydowaną przewagę ze względu na możliwość natychmiastowego obejrzenia filmów ilustrujących temat.

Niniejszy artykuł nie wyczerpuje tego tematu i nie ma też takiej ambicji –  dotyka on bardzo obszernej i złożonej materii. W trakcie pracy nad tekstem i materiałem ilustracyjnym co chwila pojawiały się jakieś ciekawe, ważne i wciągające wątki, wokół których mogłyby powstać kolejne artykuły.

Mam jednak nadzieję, że zasygnalizuje on i do pewnego stopnia ukaże rozmaite interdyscyplinarne możliwości współistnienia sztuki walki ze sztuką performatywną, zarówno w kontekście treningu i przygotowania psychofizycznego performerów, jak i działalności stricte widowiskowej; w wersji tradycyjnej i nowoczesnej, popularnej i niezależnej; lokalnej i globalnej.

Azjatyckie tradycje

Warto wspomnieć, że performatywny aspekt sztuk walki odnaleźć można nie tylko w przypadku kalarippajattu, ale i innych, zwłaszcza azjatyckich, form teatru i tańca. Na przykład chińskie techniki wushu łączą się z treningiem aktorów opery pekińskiej, dawne japońskie sztuki walki pozostawiły ślad w teatrze kabuki, a balijski taniec baris wywodzi się z treningu wojskowego. Związki te polegają na przykład na tym, że elementy treningu sztuk walki implementowane są do treningu aktorsko-tanecznego, by poprawić sprawność artystów, zaś sceny teatralizowanych walk stanowią nieraz ważny element przedstawień.

Weźmy choćby popularną scenę walki w ciemnościach z przedstawienia opery pekińskiej:

Ponadto w tradycjach lokalnych różnych regionów czy krajów funkcjonują także rozmaite tańce wojenne oraz gry i zabawy ruchowe, wykorzystujące różne elementy sztuk walki takie, jak ruch, rekwizyty czy stroje. Dotyczy to także Kerali, gdzie do dziś często podczas świąt lub uroczystości można spotkać się z tego typu zabawami (np. kolkali, porkali czy visakali – więcej na temat tych tańców tutaj).

Tradycja keralska

astad deboo thang-ta studio kalari
Astad Deboo podczas próby z artystami thang-ta. Imphal, 2007.

W Indiach związki ze sztukami walki zauważyć można m.in. na przykładzie thang-ta i tańców z północno-wschodniego stanu Manipur (jeden z nasłynniejszych współczesnych tancerzy indyjskich, nieżyjący już Astad Deboo, współpracował m.in. z mistrzem thang-ta Ranjeetem Chingthanem i jego uczniami) czy parikhandy (sztuki walki z szablami) i tańca ćhau z pogranicza Bengalu, Orisy i Dźarkhandu. Najbardziej znane jednak jest połączenie między kalarippajattu i rozmaitymi sztukami performatywnymi uprawianymi w Kerali.

Sztuką bezpośrednio związaną z kalarippajattu jest m.in. kathakali – jedna z klasycznych form indyjskiego teatru-tańca, która powstała w Kerali w XVI wieku, a pierwszymi jej wykonawcami byli najarowie, żołnierze wytrenowani w kalarippajattu, którzy w ciężkich kostiumach byli w stanie tańczyć na występach przez wiele godzin, często całą noc, a nawet kilka. 

Na poniższych dwóch filmach możemy zobaczyć przykładowy trening aktora-tancerza kathakali, który obejmuje niektóre ćwiczenia zaczerpnięte z treningu kalarippajattu, a w drugiej części także masaż wzmacniający i uelastyczniający ciało, któremu sezonowo poddawani są adepci obu sztuk. 

Indyjski taniec współczesny

Współcześnie kalarippajattu bywa łączone zarówno z różnymi rodzajami indyjskich tańców klasycznych, jak też innymi, bardziej nowoczesnymi formami ekspresji artystycznej. I ponownie przybiera to dwie formy: stanowi element treningu aktorsko-tanecznego, który m.in. usprawnia ciało artysty, wyostrza jego koncentrację i uważność na otoczenie, i/lub gesty, ruchy czy fragmenty sekwencji zaczerpniętych z treningu kalarippajattu wykorzystane są w choreografii czy ruchu scenicznym.

Bardzo ważną postacią w tym nurcie, a zarazem jedną z jego pionierek, była Chandralekha (1928–2006) – indyjska artystka, tancerka, choreografka i aktywistka. W nowatorski sposób łączyła ona klasyczny taniec bharatanatjam z elementami kalarippajattu, jogi i innych sztuk, co przed laty szokowało wielu jej rodaków, a jednocześnie przysparzało artystce rozpoznawalności poza granicami kraju. Jej spektakle, wielokrotnie prezentowane na całym świecie, uznawane były za przykład indyjskiego tańca nowoczesnego.

Przez dwadzieścia lat jej współpracownikiem był doświadczony adept i nauczyciel kalarippajattu, Shaji K. John Gurukkal, syn mistrza E.P. Vasudevy Gurukkala, który od 1998 uczy kalarippajattu w Ćennaj, a także prowadzi liczne warsztaty w Indiach i zagranicą. Doświadczenia w pracy z Chandralekhą opisał w swojej książce Chandralekha: In the Voice of the Other (Notion Press, 2022).

Poniższy film to krótki dokument, łączący wypowiedzi artystki o swojej pracy z fragmentami jej spektakli i prób.

Inną artystką, która łączy ponad 40-letnią praktykę taneczną bharatanatjam z kalarippajattu, jest performerka, badaczka i pisarka Gitanjali Kolanad, współtwórczyni IMPACT (Indian Martial and Performance Arts Collective of Toronto). Swoimi doświadczeniami osobistymi i zawodowymi związanymi z tymi dziedzinami dzieli się m.in. w artykułach (na przykład tutaj) i wywiadach, a także podczas spotkań autorskich, wykładów i rezydencji artystycznych. W poniższym wykładzie opowiada o relacjach między tańcem i walką (jeśli interesuje Cię naukowe podejście do sztuk walki polecam działalność Martial Arts Studies Research Network).

Keralskim przykładem współczesnej fuzji tańca i kalarippajattu jest działalność założonej w 1998 roku grupy Samudra Performing Arts z siedzibą w keralskiej stolicy, Tiruwanantapuram. Trzon zespołu tworzą dwaj tancerze i choreografowie: Madhu Gopinath i Vakkom Sajeev, którzy do współpracy przy różnych projektach zapraszają większe grono artystów. Obaj uczyli się kalarippajattu w CVN Kalari Sangam od mistrza Govindankutty’ego Gurukkala. Za swoją działalność artystyczną i edukacyjną w obszarze tańca współczesnego otrzymali wiele nagród. 

Jako przykład ich stylu proponuję fragment spektaklu Kosmiczny taniec Śiwy:

Film

Oczywiście kalarippajattu nie mogło zabraknąć także w filmach – keralskich, indyjskich i zagranicznych. Choć nie jest to jeszcze duża skala, niektórzy liczą na to, że to właśnie film przyniesie keralskiej sztuce większą rozpoznawalność.

Mamy zatem stare filmy w języku malajalam (czyli Mollywood), takie jak najbardziej znany klasyk z 1989 roku: Oru Vadakkan Veeragatha (Ballada o walecznej Północy), przywołujący dzieje XVI-wiecznej Kerali i napiętą sytuację zarówno między całymi księstwami, jak i poszczególnymi wojownikami. W filmie ukazane są liczne sceny praktyki kalarippajattu w wykonaniu dzieci (27:38), jak i dorosłych (37:30), a także pojedynki (np. 42:24, 43:17 – tu walczy kobieta), z których ostatni kończy cały film. W głównej roli wystąpił jeden z najbardziej popularnych keralskich aktorów, Mammoothy.

Inny historyczny film, tym razem ukazujący realia XVII-wiecznej Kerali, to Mamangam z 2019 r., także z Mamoothym w roli głównej (trailer).

Z kolei w 2020 r. z inicjatywy mistrza kalarippajattu Ranjana Mullaratta, który prowadzi szkołę Kalari Gurukulam w Bengaluru, powstał film Dhehi, w którym warstwa fabularna służy za pretekst do popularyzacji kalarippajattu. Film opowiada historię mistrza kalari i jego uczennicy. Jak podkreślają twórcy filmu, poza głównym celem, jakim jest zaprezentowanie kalarippajattu jako sztuki i sposobu na życie szerszej publiczności, ma on także inspirować dziewczęta i kobiety do podążania swoją ścieżką i realizacji własnych celów, w czym może wspierać je praktyka kalarippajattu. Zobaczmy trailer:

Duże nadzieje na rozpropagowanie kalarippajattu dzięki srebrnemu ekranowi pokładane są w Vidyucie Jammwalu – popularnemu aktorowi kina bollywoodzkiego, występującemu w filmach sensacyjnych, w których oprócz okazałej muskulatury i atrakcyjnej aparycji wykorzystuje swoje umiejętności nabyte przez lata praktyki kalarippajattu i innych sztuk walki.

Jammwal zasłynął serią filmów akcji Commando, w których sam występuje w scenach walki, nie korzystając z pomocy dublerów. Inny film z jego udziałem to Junglee z 2019 r. w reżyserii Chucka Russella (Maska). Ponadto na swoim kanale na YouTube zamieszcza wiele filmików, w których prezentuje rozmaite ćwiczenia zaczerpnięte m.in. z kalarippajattu. Tutaj możemy przeczytać wywiad z aktorem, w którym opowiada on o swoich doświadczeniach z kalarippajattu, a poniżej zobaczyć go w akcji. Czy zostanie indyjskim Bruce’em Lee? To się okaże.

Najbardziej znanym pozaindyjskim przykładem filmu popularnego, w którym pojawia się kalarippajattu, jest The Myth z Jackiem Chanem z 2005 r. W jednej ze scen występuje obecny mistrz CVN Kalari Sangham z East Fort w Tiruwanantapuram, Sathyanarayanan G Nair.

Przez teatr do kalari

Relacja między kalarippajattu i sztukami performatywnymi jest szczególnie ważna z pozaindyjskiego punktu widzenia dlatego, że często to właśnie dzięki związkom z teatrem i tańcem kalari jest poznawane poza Keralą czy Indiami. Szczególnie w latach 60’ i 70’ XX wieku Zachodni reżyserzy i badacze teatru podróżowali do Indii, by na własne oczy oglądać przedstawienia teatralne i taneczne, uczestniczyć w rytuałach, doświadczać praktyk religijnych i duchowych, a także badać trening performerów zarówno w Kerali, jak i w innych częściach Indii.

Do twórców tych należeli m.in. Eugenio Barba (1936–), Jerzy Grotowski (1939–1999), Richard Schechner (1934–), Peter Brook (1925–2022) i Phillip B. Zarrilli (1947–20200), który – choć początkowo jego głównym założeniem były studia nad kathakali – jako pierwszy cudzoziemiec podjął praktykę kalarippajattu i badania naukowe nad tą sztuką na tak dużą skalę: w latach 1976–1993 prowadził badania terenowe i jest autorem najbardziej znanej książki o kalarippajattu: When the Body Becomes All Eyes. Paradigms, Discourses and Practices of Power in Kalarippayattu, a South Indian Martial Art.

Zarrilli był reżyserem, aktorem, pedagogiem i badaczem uniwersyteckim, teoretykiem i praktykiem, który w swojej pracy nad treningiem aktorskim obok kalarippajattu zgłębiał także tai chi i jogę. Fragment jego zajęć możemy zobaczyć na krótkim filmiku autorstwa jednej z uczestniczek, Lindsay Gear:

Od tamtej pory z jednej strony przybywa osób ze środowiska artystycznego (choć nie tylko), które podróżują do Indii, by tam doświadczyć praktyki kalarippajattu u źródeł, z drugiej zaś adepci lub mistrzowie zapraszani są do innych regionów Indii lub krajów z pokazami, paradami czy warsztatami, często w ramach festiwali, imprez sportowych czy współpracy artystycznej.

Wielu indywidualnych artystów spoza Indii – zwłaszcza tancerzy, aktorów, performerów – uczestniczy w treningach i warsztatach kalarippajattu, by następnie wykorzystać wiedzę i umiejętności zaczerpnięte z keralskiego systemu pracy z ciałem, duchem i umysłem w swojej autorskiej działalności twórczej i dydaktycznej.

Kalari i konie

Wyjątkowym przykładem twórczej współpracy międzynarodowej wykonawców kalarippajattu z twórcami teatralnymi jest spektakl „Tryptyk” podparyskiego konnego teatru Zingaro w reżyserii Bartabasa, z 2000 r. W warstwie muzycznej spektakl oparto na „Święcie wiosny” i „Symfonii psalmów” Igora Strawińskiego oraz „Dialogue de l’ombre double” Pierre’a Bouleza. Zespół wykonawców liczył konie, jeźdźców, tancerzy oraz właśnie 7-osobową grupę indyjskich praktyków kalarippajattu, zaproszonych do udziału w tym projekcie.

Kilku z nich wywodziło się ze szkoły wspomnianego już mistrza, Vasudevy Gurukkala. Niektórzy z Keralczyków, którzy brali udział w “Tryptyku” (m.in. Sreenivasan Eddapurath czy Shyne Tharappel), zdecydowało się zostać po zakończeniu projektu we Francji lub ogólnie w Europie, by prowadzić zajęcia kalarippajattu i brać udział w innych projektach artystycznych (np. Eddapurath w 2011 r. prowadził warsztaty podczas Gdańskiego Festiwalu Tańca), czym także przyczynili się do wzrostu rozpoznawalności kalarippajattu w Europie.

Jeśli chodzi o sam “Tryptyk”, zdecydowanie polecam obejrzeć ten widowiskowy, piękny spektakl o wyjątkowej dynamice, w którym wszystkie elementy – tematyka pogańskich rytuałów, ruchy zwierząt, kostiumy i charakteryzacja wykonawców, a także choreografia wykorzystująca bezpośrednio elementy kalarippajattu (m.in pozycje zwierząt, w tym – oczywiście – także konia, ashwa vadivu) – doskonale ze sobą współgrają. Warto przy okazji wspomnieć, że jedyny jak dotąd występ teatru Zingaro w Polsce miał miejsce w 2008 r. na poznańskim festiwalu Malta (zaprezentowano spektakl “Battuta”).

Edukacja artystyczna performerów w Indiach…

Ze względu na wszechstronność treningu kalarippajattu i możliwość wykorzystania go w treningu aktorskim i tanecznym podejmowane są próby bardziej systemowego włączenia tej sztuki walki do edukacji artystycznej. Dotyczy to zwłaszcza części tego systemu, zwanej mejpajattu, obemującej przygotowanie ciała poprzez rozmaite ćwiczenia i sekwencje ruchowe.

Na przykład National School of Drama – największa państwowa indyjska uczelnia teatralna z siedzibą w New Delhi i oddziałami w kilku miastach – organizuje warsztaty kalarippajattu dla swoich studentów, choć najlepiej można to zaobserwować w działalności niezależnych ośrodków, które na różne sposoby łączą edukację, badania i projekty artystyczne.

Jedną z takich organizacji jest Attakkalari Centre for Movement Arts w Bengaluru – ośrodek kształcący tancerzy i aktorów, który posiada także swój zespół artystyczny, tworzy spektakle i organizuje wiele wydarzeń edukacyjno-artystycznych związanych głównie z tańcem, ale też innymi dziedzinami sztuki, a treningi kalarippajattu są stałym elementem programu tego centrum. Założycielem Attakkalari jest Keralczyk, Jaychandran Pallazhy – bardzo polecam ten wywiad z nim, w którym szczegółowo opowiada o Attakkalari, swoich korzeniach, planach i historii indyjskiego tańca współczesnego. Polskim akcentem w jego biografii jest wizyta na Międzynarodowej Konferencji/Festiwalu Tańca Współczesnego „Ekotopie kultury” w 2014 r., odbywającej się w Katowicach i Bytomiu, podczas której zresztą miał okazję poznać się z Sankarem.  

studio kalari kalarippayattu performing arts
DVD poświęcone kalarippajattu, wydane przez ośrodek Attakkalari.

Jednym z przedsięwzięć Attakkalari tego ośrodka było wydanie DVD, które zawiera zestaw tekstów, a także licznych filmów prezentujących różne elementy systemu w wykonaniu reprezentantów kilku szkół kalarippajattu, m.in. z CVN Kalari Sangham, EPV Kalari i Hindustan Kalari Sangham.

Ta ostatnia szkoła, z siedzibą w keralskim Kozhikode, także założyła swój ośrodek pod nazwą Kalarigram w Auroville, w stanie Tamilnadu. W Kalarigram odbywają się regularne treningi kalarippajattu, ale też organizowane są kursy i rezydencje dla zorganizowanych grup oraz festiwale i inne projekty kulturalno-artystyczne, podczas których uczestnicy biorą udział w treningach kalarippajattu, lekcjach różnych gatunków sztuk performatywnych, a także oglądają pokazy i przedstawienia. Ponadto ośrodek prowadzi kilka projektów badawczych, poświęconych kalarippajattu i jego związkom z tańcem, kulturą i historią.

kalarippajattu sztuki performatywne studio kalari
Sesja kalarippajattu podczas warsztatów Milon Mela w Theatre House, Bollopur, 2005/2006.

Z kolei w wiosce Bollopur nieopodal Śantiniketan, w Bengalu, znajduje się baza grupy Milon Mela: Theatre House, prowadzony przez Abaniego Biswasa, który współpracował z Jerzym Grotowskim na przełomie lat 70’ i 80’ XX wieku w okresie Teatru Źródeł. Grupa przez wiele lat odwiedzała z warsztatami i występami Europę (zwłaszcza Włochy), a także co roku zimą w swojej bengalskiej siedzibie organizowała kilkutygodniowe sesje pracy twórczej, łączącej praktykę tradycyjnych form sztuki (np. kalarippajattu, taniec ćhhau, pieśni baulów) ze współczesnymi technikami aktorskimi i poszukiwaniami teatralno-kulturowymi. Tego typu warsztaty wciąż odbywają się tam, a do współpracy – poza reprezentantami tradycyjnych sztuk – zapraszani są artyści indyjscy i zagraniczni.

Nawiasem mówiąc sama poznałam kalarippajattu właśnie dzięki warsztatom Milon Mela, gdy odbywały się one w 2004 r. w leśnej bazie Instytutu Grotowskiego w Brzezince (więcej na ten temat w tym artykule).

… i we Wrocławiu

W kontekście edukacji artystycznej warto wspomnieć projekt BodyConstitution realizowany w latach 2013–2016 przez wrocławski Instytut Grotowskiego we współpracy ze szkołami teatralnymi z Oslo i Wrocławia, który skierowany był głównie do studentów tych uczelni, ale częściowo także szerszego grona uczestników. W ramach projektu oprócz sesji pracy o charakterze stricte teatralnym odbywały się także m.in. regularne treningi i okazjonalne warsztaty sztuk walki – kalarippajattu, aikido i capoeiry.

kalarippajattu sztuki performatywne
Raam Kumar prowadzi trening kalarippajattu podczas seminarium BodyConstitution. Instytut Grotowskiego, Wrocław, 2016.

Podczas seminarium wieńczącego projekt, w kwietniu 2016 r., odbyły się m.in. warsztaty kalarippajattu prowadzone przez reprezentantów CVN Kalari Sangham w Tiruwanantapuram: mistrza Sathyanarayanana G Gurukkala, Rajasekharana Naira i Raama Kumara, który w swojej zawodowej pracy artystycznej łączy taniec, aktorstwo i kalarippajattu.

Impresje

Na koniec chciałabym zaproponować cztery krótkie filmy, które łączą elementy dokumentu z artystyczną wizją reżysera, tworząc piękne impresje na temat praktyki kalarippajattu. Powstały one w ośrodku Kalarigram, a ich autorem jest indyjski twórca filmowy Naveed Mulki.

We wszystkich filmach istotna jest warstwa narracyjna,  łącząca słowa bohaterów filmów i reżysera. Osobiste świadectwa mistrzów, uczniów, praktyków są poruszające, dają wgląd w to, co niewypowiedziane na co dzień i skłaniają do przemyśleń na temat naszego osobistego podejścia do praktyki.

Bohaterką pierwszego filmu – Silence – jest Anjana, tancerka bharatanatjam i adeptka kalarippajattu, która łączy praktykę obu tych sztuk.

A Conversation with Fear to film z udziałem mistrzyni kalarippajattu, Radhiki Gurukkal, która opowiada o swoim procesie oswajania strachu.

W The Inner Voice of a Guru jesteśmy świadkami sceny, w której mistrz udziela korekty swojemu uczniowi – poprawia go i wyjaśnia prawidłową formę.

W The Demons We Fight  towarzyszymy jednemu z adeptów Kalarigram, który dzieli się refleksją na temat swojej wewnętrznej walki – zjawiska, które wielu z nas zna z autopsji.

Ostatni obraz I, Human. We, Divine / Yo, Humana. Nosotros, Divinos poświęcony jest Carolinie Pradze, tancerce ćhau, która opowiada o swoim duchowym podejściu do tańca.

Tak jak wspominałam na początku artykułu, jest to ogólne zestawienie obszarów, na jakich może zaistnieć kalarippajattu w kontekście sztuk performatywnych. Ilu artystów, prawdopodobnie tyle sposobów na realizację tego połączenia. Jeśli ciekawi Cię ten temat i chcesz podzielić się swoimi spostrzeżeniami, napisz do mnie maila – z chęcią przeczytam i dowiem się czegoś od Ciebie.  

8 najlepszych filmów dokumentalnych o kalarippajattu

Jeśli jeden obraz wart jest więcej niż tysiąc słów, to co dopiero osiem obrazów i to ruchomych? O kalarippajattu można dużo pisać i mówić, ale gdy temat jest mało znany, a jego esencja, czyli ruch,  trudny do opisania, dobrze jest czasem po prostu zobaczyć film.

Dobrze jest też to zrobić, gdy ktoś uczestniczy(ł) w treningach, ale nie był nigdy w Kerali i nie doświadczył praktyki w kolebce tej sztuki, jak i wtedy, gdy mamy doświadczenie z Indii, ale potrzebujemy odświeżyć swoją energię i podejście. Zobaczenie i wysłuchanie mistrza zawsze jest wartościowe (nawet na YouTube’ie). 

Oczywiście w sieci jest mnóstwo dłuższych i krótszych filmów: dokumentów, tutoriali, prezentacji, lekcji online itd. Moje subiektywne zestawienie zawiera najciekawsze według mnie filmy dokumentalne opowiadające o kalari, dzięki którym można poznać lepiej sam system i kulturę, z której on pochodzi; nie są to filmy instruktażowe lub fabuły, w których wykorzystuje się np. inscenizowane walki (czyli np. stare keralskie filmy/Mollywood czy filmy akcji z Jackiem Chanem, Vidyutem Jamwalem itp. – to temat na inny artykuł).  

Starsze filmy, nakręcone w latach ok. 1958–1990, ujęte w tym zestawieniu prezentują ćwiczenia i sekwencje, zawierają wywiady z mistrzami i uczniami oraz dodatkowe informacje podane przez lektora. Ich wartością jest ukazanie keralskich realiów, przeszłości i dawnego stylu praktyki oraz, przede wszystkim, bezcenne wypowiedzi mistrzów.

Dokumenty powstałe w latach 90-tych XX w. i w XXI wieku tworzone są w innym stylu: towarzyszymy ich  głównym bohaterom (cudzoziemcom), którzy bywają także autorami i producentami filmów, w ich podróży do Kerali i stawianiu pierwszych kroków w kalari. Niejako zaczynamy praktykę razem z nimi, obserwując ich często nielekkie doświadczenia i jednocześnie dowiadujemy się różnych szczegółów dotyczących zarówno przeszłości tego systemu, jak i jego współczesnych realiów.

Każdy z filmów siłą rzeczy porusza podobne tematy (historia kalarippajattu, elementy składowe systemu, związek ze sztukami performatywnymi i naturalną medycyną południowoindyjską), a jednocześnie na swój sposób jest wyjątkowy i prezentuje kalari z nieco odmiennej perspektywy. 

Przy każdym filmie podaję podstawowe informacje na jego temat oraz czas trwania, aby można sobie zaplanować oglądanie lub od razu włączyć jeden po drugim…

1. Martial Dances of Malabar

Tłumaczenie tytułu: Wojenne tańce Malabaru
Rok produkcji: 1985 (zawiera fragmenty filmowe z 1957 roku)
Język: angielski
Długość: 13’57

Podlinkowany film jest fragmentem dokumentu z 1985 roku, w którym z kolei zamieszczono fragmenty filmu “Martial Dances of Malabar” w reżyserii Paula Zilsa z 1957 roku. Można na nim zobaczyć, jak wyglądała praktyka w połowie XX wieku. Na nagraniu uchwycono sekwencje ruchowe oraz układy walk wykonywane przez dzieci i starszych uczniów, mężczyzn i kobiety, a także masaż stopami w szkole wywodzącej się z linii CVN Kalari.

Ostatnie kilka minut nagrania przenosi nas do roku 1985 do CVN Kalari Sangham w Trivandrum, gdzie także nagrano fragment treningu oraz wywiad z mistrzem Govindankuttym Nairem (więcej na ten temat tej szkoły dowiesz się z kolei z wywiadu z synem Govindankutty’ego Naira, mistrzem Sathyanarayananem G. Nairem).

2. The Way of the Malabar Warrior

Tłumaczenie tytułu: Ścieżka malabarskiego wojownika
Rok produkcji: 1982
Język: angielski
Długość: 35’15
Reżyseria: Pervez Merwanji

Film opowiada o kalarippajattu w oparciu o jednego z najbardziej znanych mistrzów: Shri Chirakkala T. Shreedharana Naira i jego szkołę. Poznajemy m.in. kolejne elementy treningu, masaż, historię i sztukę Kerali.

3. The Way of the Warrior: Kalari, the Indian Way

Tłumaczenie tytułu: Ścieżka wojownika: kalari, indyjska ścieżka
Rok produkcji: 1983
Język: angielski
Długość: 39’42
Autorzy serii: Michael Croucher i Howard Reid

Film stanowi jeden z odcinków w serii filmów wyprodukowanych przez BBC, poświęconych azjatyckim sztukom walki.

Dokument przedstawia różne style i szkoły kalarippajattu, zawiera wywiady z mistrzami (m.in. Vasudevanem Gurukkalem i Madhavanem Asanem, u którego uczył się Sankar), pokazuje realia praktyki kalari w latach 80-tych XX wieku, zarówno na wsi, jak i w mieście, spora część poświęcona jest też aspektowi medycznemu.

4. Die Kämpfer der Kriegsgöttin

Tłumaczenie tytułu: Wojownicy bogini wojny
Rok produkcji: 1996
Język: niemiecki z napisami
Długość: 48’29
Reżyseria: Thomas Wartmann

W dokumencie wyprodukowany przez niemiecką telewizję TV Kabel 1/Pro 7 towarzyszymy kickboxerowi, Joppemu Lemmensowi, w jego podróży do Kerali i nauce kalari u mistrza Sherifa Gurukkala w Kannurze.

Oprócz treningów i różnych zwyczajów z nimi związanych oglądamy także m.in. widowiskowy rytuał tejjam oraz jedziemy na zawody. Oprócz wartości merytorycznej film jest ciekawie zrealizowany od strony estetycznej.

5. Kalaripayattu. The Art of Payattu (Fight)

Tłumaczenie tytułu: Kalaripajattu. Sztuka pajattu (walki)
Rok produkcji: 2002
Język: angielski
Długość: 35’13
Reżyseria: Sajeev Pillai

Film wyprodukowany został przez CCRT (Centre for Cultural Resources and Training), indyjską organizację rządową promującą rodzimą kulturę i tradycje.

Odwiedzamy kilka szkół kalarippajattu, w których oglądamy zarówno fragmenty treningu, jak i pokazy walk, słuchamy wypowiedzi mistrzów (m.in. Govindankutty Nair z CVN Kalari Sangham, Balanchandran Gurukkal z Indian School of Martial Arts), ogladamy także keralski rytuał tejjam i przedstawienie kathakali, a także fragmenty treningu kathakali (uczniowie kalarippajattu od razu rozpoznają znajome ćwiczenia) i masażu uelastyczniającego ciało.

6. Les arts martiaux

Tłumaczenie tytułu: Sztuki walki
Rok produkcji: 2015
Język: francuski
Długość: 22’31
Reżyseria: Mélanie Dion

Dokument zrealizowany dla francuskiej telewizji TV5 Monde w ramach serii programów “Des ecoles pas comme les autres” (‘Szkoły jak żadne inne”). Wraz z gospodynią programu, Julie Laferrière, odwiedzamy szkołę Kalari Gurukulam w Bengaluru, w której mistrzem jest Ranjan Mullarat.

Film oprócz prezentacji różnych elementów treningu i masażu oraz wyjaśnienia szczegółów z nimi związanych, zawiera wypowiedzi mistrza i jego uczennic i uczniów, ukazując funkcjonowanie szkoły i jej znaczenia dla skupionej wokół niej społeczności.

7. 30 Days Training Kalaripayattu In India [kicks]

Tłumaczenie tytułu: 30 dni treningu kalaripajattu w Indiach [wykopy]
Rok produkcji: 2018
Język: angielski
Długość: 11’03
Autorzy: Dragons Warriors

Kolejny film, w którym mamy przewodników w podróży do Kerali i odkrywaniu kalarippajattu. Są nimi Basia i Dani, polsko-kolumbijska para, która podróżuje, trenuje i b/vloguje.

Stworzyli serię filmów poświęconych kalarippajattu (zobacz linki poniżej), a Basia jest też autorką artykułów blogowych na nich opartych. W każdym odcinku skupiają się na innym aspekcie praktyki, przede wszystkim jednak testując, pokazując i tłumacząc różne elementy treningu: ćwiczenia, pozycje i sekwencje ruchowe, ale też rytuały i zwyczaje towarzyszące praktyce.

Autorzy trenowali kalari w szkole należącej do linii CVN Kalari i wśród filmów jest także wywiad z jednym z potomków słynnego mistrza C.V. Narayana Naira.

Ćwiczenia oparte o pozycje zwierząt LINK
Sekwencja pozdrowienia puttary LINK
Wywiad z mistrzem Raamem Kumarem LINK
Ogólne wrażenia z Kerali LINK

8. Kalaripayattu Documentary | A visit to Ayodhana Kalari Bangalore

Tłumaczenie tytułu: Dokument o kalarippajattu | Wizyta w Ayodhana Kalari w Bangalore
Rok produkcji: 2022
Język: angielski
Długość: 55’24
Autor: The Flying Dutchman

Najnowszy z filmów w zestawieniu także zrobiony jest w konwencji obserwacji uczestniczącej, czyli przyjeżdżamy do kalari wraz z autorem filmu, rozmawiamy z mistrzem i ćwiczymy. Tym nowicjuszem jest Harbert Ekberts znany jako The Flowing Dutchman, popularny ze względu na zaangażowanie we wskrzeszanie dawnych praktyk treningowych z użyciem różnego rodzaju maczug (stare indyjskie i perskie tradycje wracają pod strzechy siłowni w nowym wcieleniu).

Holender odwiedza szkołę Ayodhana Kalari w Bengaluru, gdzie przeprowadza ciekawy wywiad z mistrzem tej szkoły, Manojem Kumarem, a także stawia pierwsze kroki na treningu.

Ta lista z pewnością nie wyczerpuje filmowych zasobów internetu, ani archiwów telewizyjnych i prywatnych, jednak myślę, że pozwala głębiej przyjrzeć się kalari jako głębokiemu, holistycznemu systemowi pracy z ciałem, którego aspekt waleczny jest tylko jednym z wielu, które w sobie skrywa. 

Jeśli chcesz się podzielić opinią na temat któregoś z tych dokumentów lub znasz inny, wartościowy film na temat kalarippajattu, daj znać w komentarzu.

Wywiad z mistrzem kalari Sathyanarayananem G. Nairem z CVN Kalari w Trivandrum

Sathyanarayanan G CVN Kalari East Fort TrivandrumZapraszam do lektury wywiadu z mistrzem Sathyanarayananem G. Nairem z CVN Kalari w East Fort, w Trivandrum. 

Miałam przyjemność i zaszczyt nie tylko przeprowadzić wywiad z mistrzem, ale także uczestniczyć w treningach prowadzonych przez niego oraz Rajasekharana Naira, nauczyciela z tej samej szkoły. Tam, gdzie było to potrzebne, wyjaśniam pewne terminy w nawiasie z moimi inicjałami JR-N.

W wywiadzie poruszyliśmy wiele tematów takich jak: tradycja rodzinna, historia linii CVN, nauki mistrzów, zmiany w nauczaniu kalari, a także różnice między popularnością kalari a świadomością istnienia tej sztuki.

Justyna Rodzińska-Nair: Proszę, opowiedz coś o swojej rodzinnej tradycji i linii kalarippajattu, którą kontynuujesz.

Sathyanarayanan G. Nair Gurukkal: Tak naprawdę jestem trzecim pokoleniem nauczycieli z tej konkretnej linii. Była to stara, matrylinearna rodzina z siedzibą w północnej Kerali (Dawna nazwa tej krainy to Malabar. Przyp. JR-N), w małym mieście zwanym Tellicherry.  Matrylinearne nazwisko domowe brzmiało Chambadan Veedu. Mój dziadek nazywał się C.V. Narayanan Nair i C.V. oznacza Chambadan Veedu, od tego pochodzi skrócona nazwa CVN. Mój dziadek był pierwszą osobą w rodzinie, która rozpoczęła praktykę kalarippajattu u pewnego dobrze znanego nauczyciela. W ten sposób sztuka kalarippajattu trafiła do naszej rodziny. Mój ojciec, najstarszy syn C.V. Narayana Naira: Govindankutty Nair, kontynuował tę linię i ja, będąc z kolei jego najstarszym synem, także kontynuuję ją jako uczeń i nauczyciel.

Trzeba jednak zrozumieć, że w tamtych czasach rodziny miały szczególny charakter. Były one jak wielkie społeczności; to tak jakby 50 rodzin żyło w jednym domu. Możecie to sobie wyobrazić, to nie była mała rodzina, tylko ogromne domostwo. Do dziś ta wielka posiadłość znajduje się w Thalassery (Dawna nazwa: Tellicherry. Przyp. JR-N): 4 akry ziemi, duże domy, staw, kilkoma małych domków dla gości. Tak było również wtedy. Na czele była głowa rodziny: osoba, która opiekowała się wszystkimi rodzinami w danym gospodarstwie i często była ona związana z jakąś dziedziną sztuki, literaturą, itp., dlatego, gdy na przykład okazywało się, że jakiś słynny mistrz przybył w te okolice, zapraszano go do swojego domostwa, do domku dla gości i zaczynał on uczyć dzieci z tej rodziny.

Jest właśnie taka historia o moim dziadku. Miał małą fizyczną deformację: niewielki rozszczep podniebienia. Mimo, że operowano go w wieku 12 lat, nadal odczuwał ten defekt, mało więc mówił, ale fizycznie był bardzo sprawny. Pewnego dnia przypadkiem zobaczył go mistrz kalari. Było to w pobliżu bardzo znanej świątyni Sri Ramy w Thalassery. Był tam teren, na którym bawił się mój dziadek – tak powiadają, nie wiem czy to prawda czy nie. Mistrz zauważył u chłopca talent i zapytał, kim jest. Gdy dowiedziała się o tym głowa rodziny, mistrza zaproszono do domu. Został tam prawie 5 lat, zbudował kalari i zaczął uczyć tamtejszą młodzież. Mój dziadek stał się jego ulubionym uczniem, a wraz z nim także jego młodszy brat, C.V. Balan Nair. Tak więc to oni wprowadzili kalari do rodziny. Jest jeszcze jeden aspekt – możecie sobie wyobrazić, że był to czas przełomu XVIII i XIX wieku. W tym czasie Indie były pod rządami Brytyjczyków i nakładano bardzo wiele restrykcji, dochodziło też do ciągłych zmian politycznych. Również sztuka kalarippajattu podlegała wielu zmianom, ponieważ była zakazana właśnie z powodu polityki i przemian społecznych. Dochodziło m.in. do buntów przeciwko rządowi brytyjskiemu. W tym samym czasie niektórzy ludzie próbowali zachowywać to, co ocalało z różnych tradycji i jakoś to rozpowszechniać.

cvn kalari
Portert Kanarana Kottackala i C.V. Narayananana Nair wisi w CVN Kalari.

Mistrz, guru, mojego dziadka nazywał się Kottackal Kanaran Gurukkal. Pochodził ze starego domu gdzieś w pobliżu Thalassery, w północnym Malabarze, gdzie odwiedzał różnych mistrzów i uczył się od nich. Uczył się u różnych mistrzów i był swego rodzaju zbieraczem informacji, które ocalały do tamtych czasach, ponieważ duża część tradycji zdążyła już wcześniej wymrzeć. Większość szkół kalari nie była w stanie funkcjonować, życie było trudne, nakładano restrykcje, jeśli ktoś praktykował tradycje itd. Niektórzy z lokalnych władców buntowali się przeciwko Brytyjczykom i wykorzystywali adeptów kalari jako żołnierzy w prowadzonych przez siebie starciach zbrojnych. Z tego powodu Brytyjczycy zakazali działalności wszystkich szkół kalari.

W tym samym czasie Thalassery w północnym Malabarze było stolicą brytyjskiego rządu w Kerali i ich siedzibą, a nie, jak teraz, Trivandrum. Ze względu na tę lokalizację wysiłki mojego dziadka były wówczas wspierane. Stał się bardzo sławny po tym, jak zaczął dawać pokazy i w ten sposób popularyzował kalari. Razem z Kottackalem Kanaranem podejmowali w tym celu różne inicjatywy, ponieważ tradycyjnie sztuka ta była ograniczona do budynku kalari. Szkoły były prywatnymi miejscami, gdzie przychodziło bardzo mało ludzi, może na małą uroczystość raz na jakiś czas, ale poza tym nie były znane ludziom. Dziadek z pomocą mistrza zaczął więc urządzać publiczne pokazy i stworzył małą społeczność kalari. Podróżował po całych Indiach prezentując tę sztukę i w ten sposób ją rozpowszechniał. Był jedną z najważniejszych osób, które odrodziły tę tradycję. Czasy się zmieniały, brytyjskie rządy miały się ku końcowi (Indie odzyskały niepodległość w 1947 roku. Przyp. JR-N).

Mój ojciec przyjechał do Trivandrum w latach 50-tych. Około 1950–1952 zaczął przyjeżdżać tu z publicznymi pokazami. Mój dziadek zmarł wcześnie, w 1944 roku, i mój ojciec, który był wtedy bardzo młody, przejął po nim tę pracę. Bywał w Trivandrum z pokazami raz lub dwa razy w roku, ponieważ prowadził już kalari sangham (Wspólnotę. Przyp. JR-N) pod kierunkiem Sri C.V. Balana Naira. Kiedy przyjeżdżał do Trivandrum, niektórzy ludzie, zwłaszcza Goda Varma Raja popularnie znany jako G.V. Raja, słynny książę z rodziny królewskiej, który był mecenasem między innymi sportu, powiedział: „powinieneś założyć kalari w Trivandrum”. I tak mój ojciec sprowadził się do Trivandrum w 1952 roku.

cvn kalari trivandrum
Modelowy budynek kalari, należący do CVN Kalari, który mieści salę do ćwiczeń, gabinety terapeutyczne i mieszkanie.

W ten sposób właśnie ta tradycja pojawiła się w południowej części Kerali; wcześniej niewiele osób o niej wiedziało. Nawet kiedy mój dziadek przyjechał na występy do Trivandrum kilka lat przed swoją śmiercią, około 1939–1940 roku, wielu starszych ludzi z tego miasta nigdy wcześniej nie widziało tego typu występu. Mój ojciec założył małe kalari i rozpoczął działalność w innej części miasta, a później, w 1967 roku, kupił ziemię, zbudował kalari i założył szkołę. W 1975 roku wybudował działający po dziś dzień modelowy ośrodek kalarippajattu (W centrum miasta zwanym East Fort. Przyp. JR-N). Był to również czas odradzania się tradycji: nowe przedstawienia, nowe pomysły, nowe filmy wzbudzające zainteresowanie wielu artystów. Mój ojciec, powiedziałbym, nadał temu nieco inny kierunek. Bo kierunek i wizja nauczyciela są bardzo ważne. Jeżeli one cały czas się zmieniają, to zmienia się też cały sposób nauczania.

J: A jak zostałeś wprowadzony w trening kalari?

S: Miałem dziesięć lat, kiedy zaczęłam przychodzić do kalari na regularne treningi. Przychodziłem z moim nauczycielem i dołączaliśmy do treningu kalari. Chodziłem też do szkoły, potem studiowałem. Od czasu skończenia studiów codziennie przychodziłem do kalari, byłem członkiem zespołu, codziennie ćwiczyłem, występowałem, uczestniczyłem w pokazach. W 1976 roku Phillip Zarrilli (1947–2020, urodzony w Ameryce badacz teatru, reżyser, pisarz, profesor i trener aktorów, autor słynnej książki o kalari When the Body Becomes All Eyes, która powstała na podstawie jego badań w Kerali przeprowadzonych w latach 1976–1998. Przyp. JR-N) zaczął przyjeżdżać, aby prowadzić swój projekt badawczy, a ponieważ mój ojciec nie mówił zbyt biegle po angielsku, poprosił mnie o pomoc. Byłem więc swego rodzaju tłumaczem, szlifowałem przy okazji swój angielski, co bardzo mi się przydało. Odbywałem poranną praktykę, a potem szliśmy razem, by spędzić 2-3 godziny każdego dnia, robiąc notatki i tego typu rzeczy.

kalari book kalaripayattu kalarippayattu zarilli
Okładka książki Phillipa Zarrillego. Tytuł w polskim tłumaczeniu brzmi “Zmieniając ciało w źrenicę oka”.

Zarrilli również ćwiczył kalari przez cały ten czas i to mnie dodatkowo motywowało i wzmagało jeszcze bardziej zainteresowanie tradycją. Tak właśnie do tego doszedłem. W latach 1976–1978 mój ojciec skupiał się przede wszystkim na budowaniu grupy, a także zespołu wykonującego pokazy, ponieważ kalari jako szkoła już funkcjonowała. W 1980 roku, kiedy miałem 19 lat (urodziłem się w 1961 roku), też byłem członkiem zespołu i pojechaliśmy wtedy za granicę. To był pierwszy raz, kiedy kalarippajattu zostało zaprezentowane poza Indiami. Podróżowaliśmy po całej Azji, pod auspicjami rządowej organizacji ICCR (Indian Council for Cultural Relations: Indyjska Rada ds. Stosunków Kulturalnych to organizacja promująca stosunki kulturalne między Indiami a innymi krajami. Przyp. JR-N). W ten sposób angażowałem się coraz bardziej. Zostałem pełnoetatowym członkiem zespołu kalari, potem zacząłem tworzyć swoją codzienną praktykę, pracując nad pokazami, filmami, a zwłaszcza pracą teatralną i pracą z ciałem. Wszystkie te elementy tworzyły całość pracy.

J: Jaki był wtedy styl nauczania Twojego ojca? Co było w nim szczególnego?

S: Przede wszystkim trzeba zrozumieć szerokie znaczenie kalari jako tradycji. To warunek sine qua non. To było to, co starał się promować. Było to dla niego również duże wyzwanie. Kiedy przybył na południe, do Trivandrum, czyli epicentrum praktyków południowego stylu kalarippajattu, tutejsi mieszkańcy nawet nie wiedzieli o tej tradycji. O co w tym chodziło? Te wszystkie ćwiczenia, walki na miecze i tak dalej. Nawet jeśli kalari było tam obecna, to nie w takiej formie. To była zupełnie inna tradycja, dlatego duże wyzwanie stanowiło dla niego zachowanie  własnych praktyk źródłowych i utrzymanie ich pomimo funkcjonowania w odmiennym środowisku. Był raczej purystą, powiedziałbym. Nie był kimś, kto by eksperymentował czy coś zmieniał, ponieważ uważał, że ta tradycja ma w sobie coś, co trzeba zachować w żywej postaci. Takie było jego zadanie. Miał bardziej artystyczne podejście do całej sprawy i nie był raczej kimś specjalnie zainteresowanym walką.

cvn kalari trivandrum nair
Sathyanarayanan G. Nair przed portretem swojego ojca (na czerwonym tle)

Mój ojciec nie szedł na kompromis w podstawowych sprawach. To była jego specjalność. A jednocześnie ludzie, z którymi obcował, byli szczególni, więc zajmował się kalari nie jako formą walki, ale jako tradycją praktykowania źródeł. Zawsze mówił o tym w ten sposób. Oczywiście cenił też wiedzę o systemach południowych, ale jednocześnie niczego nie mieszał. Nie chciał mieszać stylów. Taka była jego droga. A potem zaczął mieć kontakty z różnymi ludźmi, jak np. ze środowiskiem artystycznym, z osobami zajmującymi się pokazami i większość z nich do kalari przyciągał system treningu ciała, a nie walka. Można było kłaść nacisk i na walkę, ale jednak w centrum zainteresowań i wizji ojca była praktyka źródłowa, i konsekwentnie podążał w tym kierunku. W kierunku – nie powiedziałbym, że aspektu performatywnego – ale raczej złożonego systemu, a nie zestawu technik. Starał się zachować ten system i kontynuować go w kierunku, w którym byłoby to coś w rodzaju sztuki ciała.

J: Jak ojciec przygotowywał cię do roli nauczyciela?

S: Tradycyjnie w kalarippajattu zawarta jest metoda nauczania i jest ona zintegrowana z systemem treningu. Jest to element, którego nie widzę w wielu tradycjach; w nich zachodzi po prostu obserwowanie, naśladowanie – tak w większości przypadków przebiega obecnie przekazywanie wiedzy. Nie mówię, że tak jest we wszystkich systemach, ale dotyczy to większości. W przypadku niektórych technik patrzysz na mistrza i próbujesz naśladować to, co on robi, ale w kalari jest nieco inaczej. W kalari istnieje odpowiedni system nauczania, więc zachodzi tam także naturalna progresja od ucznia do nauczyciela. Jest pewna specjalna ceremonia zwana Mun Kol Kodukkuka. Mun Kol oznacza pierwszy kij lub kij prowadzący (dosłownie) i technicznie oznacza przejście na stronę nauczyciela. Tak więc na przykład zaczynasz praktykę kalari, uczysz się kilka lat, a następnie zaczynasz praktykę jednym rodzajem broni, potem drugim, potem przeszedłeś już może do trzeciego, ale cały czas jesteś po stronie wschodniej (W północnym stylu kalarippajattu położenie budynku kalari zależy od stron świata, a ruch odbywa się przeważnie po linii prostej, gdzie nauczyciel zawsze ma za sobą ścianę zachodnią, a uczeń wschodnią. Przyp. JR-N). W pewnym momencie twój nauczyciel decyduje, że nadszedł czas, abyś przeszedł na zachodnią stronę i odprawiana jest specjalna ceremonia, która nazywa się właśnie Mun Kol. Wtedy zaczynasz być tym po drugiej stronie.

cvn kalari trivandrum
Uczniowie podążają za nauczycielem podczas sekwencji puttara thozhal (sekwencja pozdrowienia ołtarza, puttary).

I co następuje, to znowu nie jeden zestaw technik, ale to samo co robiłeś po jednej stronie, musisz robić teraz po drugiej stronie z nastawieniem, że odtąd uczysz się prowadzić i kontrolować innych. Co więcej, musisz uczyć wielu uczniów, nie tylko jednego. W idealnej sytuacji nauczyciel uczy wielu uczniów każdego dnia, podczas gdy uczeń uczy się tylko jednej sekwencji, a nauczyciel go kontroluje. Ale tutaj w dawnych czasach trzeba było uczyć od razu 15 uczniów. Pierwszego dnia przychodzisz, bierzesz kij i robisz chernu ketti (Ćwiczenie z długim bambusowym kijem kettukari. Przyp. JR-N). Jako nowy nauczyciel wykonujesz to ćwiczenie z jedną osobą, potem bierzesz drugą i tak dalej, i w ten sposób nabywasz różnego doświadczenia. Tak to działa.

Tak więc jest to szczególny system, silnie obecny w kalarippajattu pod każdym względem. Przechodzenie na drugą stronę, następnie uczenie się tej drugiej strony. Jest to również obecne w systemie leczenia, na przykład w masażach. Teraz w ajurwedzie tego nie widać. Jest tak wielu praktyków ajurwedy lub terapeutów, ale nie mają oni żadnego systemu nauczania. Po prostu przebywają z inną osobą, która wykonuje masaż i wtedy zaczynają się go uczyć. Ale w kalari tak nie jest. Po tym jak zostaniesz wprowadzony do Mun Kol, guru widzi, czy jesteś wykwalifikowany, czy masz w sobie wystarczające zasoby, aby kontynuować naukę jako nauczyciel, aż w końcu pewnego dnia powie ci: dobrze, w przyszłym tygodniu rozpoczniemy z tobą naukę uzhiccil (Tradycyjny, głęboki, olejowy masaż całego ciała. Przyp. JR-N). Towarzyszy temu specjalna ceremonia. Wszystkie te rytualne rzeczy są tam stopione w całość.

Proces nauki masażu uzhiccil trwa od około 6 miesięcy do roku. Najpierw nauczyciel siedzi przy tobie, gdy zaczynasz uczyć się masażu. Nauczyciel wybiera spośród uczniów przychodzących do kalari chłopca o wzroście ok. 150 cm, następnie prosi jego ojca o pozwolenie oraz o modlitwę, ofiarowanie dakshiny (Tradycyjny datek dawany nauczycielowi przy specjalnych okazjach, może składać się z niewielkiej kwoty pieniędzy, liści betelu, kwiatów itp. Przyp. JR-N) – to jest ważny rytuał. Chłopiec jest masowany, a nauczyciel siedzi z tobą i prowadzi twoją rękę, wyjaśnia pomiary i wszystkie szczegóły. Czasami mistrz mógł też porządnie trzepnąć ucznia-masażystę i kazać mu natychmiast przestać masować i iść sobie, mówiąc, że nie ma on do tego kwalifikacji. W trakcie procesu nauki uczeń czasem zmienia zdanie i decyduje, że chce jednak robić coś innego. Takie rzeczy dzieją się przez jakiś czas. Ci, którzy zostają, przechodzą na wyższy poziom i po tym okresie nauki, trwającym ok. 6–12 miesięcy, co roku robią uzhiccil kilku uczniom. Następnie, gdy uczeń jest gotowy, rozpoczyna naukę masażu stopami. To jest jeszcze inny trening. Ten rodzaj systemu szkolenia jest wbudowany w całą praktykę. Tak więc nauka o tym, jak uczyć, jest naturalną progresją w kalarippajattu; nie ma określonego czasu, ale zachodzi to naturalne. Najważniejsze jest to, że nauczyciel cały czas bacznie obserwuje twoje nastawienie i to jak podchodzisz do całego procesu. Jeśli będziesz wykazywać zainteresowanie, będzie cię uczył.

J: Czyli normalna jest sytuacja, że ktoś jest jeszcze uczniem, ale sam też już uczy.

S: Tak, bo to zależy od tego, czego dana osoba naucza. Przez trzy lata będzie nieprzerwanie uczyła tylko posługiwania się długim kijem. Nie dostanie innej broń. Metody oceniania i progresji są ściśle oparte na indywidualnych możliwościach danej osoby. Nie może być tak, że z automatu po sześciu miesiącach przechodzisz od razu do innej broni. To może być jeden miesiąc dla jednej osoby, a trzy lata dla innej w zależności od indywidualnych postępów. Na przykład bronią, której  ogólnie rzadko się uczy adeptów, jest ottakol (Zakrzywiony drewniany kij używany w północnym stylu kalarippajattu. Przyp. JR-N).

ottakol cvn kalari trivandrum
Broń wyeksponowana wzdłuż jednego z boków kalari. Ottakole to krótkie, zakrzywione drewniane kije.

Niektórych osób w ogóle nie uczy się posługiwania ottakolem; to nie jest typ broni dla każdego. A także nie jest zbyt interesujący dla uczniów, ponieważ wydaje się tylko kolejną formą kija, ale nauczyciele znają jego prawdziwą wartość. Czasami będą cię więc uczyć, a czasami nie. Mogą przejść do jakiejś metalowej broni, a potem wrócą, żeby nauczyć cię sekwencji wykonywanej od drugiej strony. W takiej sytuacji nauczyciel prowadzi cię jako ucznia do pewnego poziomu, potem wraca i przechodzi do poziomu uczenia cię jako nauczyciela. Nauczanie zmienia praktykę; cały czas jesteś uczniem. Jesteś cały czas uczniem obecnego mistrza, to wszystko.

J: Czy mistrzowie udają się do innych mistrzów, żeby nauczyć się czegoś nowego?

S: Nie ma w zasadzie żadnych ograniczeń jako takich co do tego. Można iść. Nawet mój dziadek i jego mistrz, a także wielu innych jeździło do różnych innych mistrzów. Czasami mistrz może znać jakieś specjalne techniki, ale nie chce ich uczyć innych osób. Mistrz może też powiedzieć do ucznia: “naprawdę dobrze ci idzie, ale ja nie mam wiedzy o tej konkretnej tradycji, więc lepiej udaj się do innego mistrza”. Może nawet napisać list polecający dla tego ucznia i wysłać go do innego mistrza. Wtedy ten drugi mistrz zrobi jakiś test temu uczniowi, aby sprawdzić, czego do tej pory się nauczył i czy jest wystarczająco przygotowany do dalszej, bardziej zaawansowanej nauki.

Jest taka stara historia o Kottackalu Kanaranie Gurukkalu, mistrzu C.V. Narayanana Naira. Pochodził on z niskiej kasty, zwanej Tiyyar, niższej od Nairów. Poszedł do jednej szkoły kalari, aby nauczyć się władać kijem ottakol. Ćwiczył nim już wcześniej, ale chciał poznać inne, bardziej zaawansowane techniki. Poszedł do rodziny braminów, która jednocześnie była rodziną królewską i nie chciała nawet zadawać się z ludźmi z niższych kast, którzy musieli trzymać się od niej z daleka. Kiedy Kottackal Kanaran przybył do nich, zapytano go: “Kto cię przysłał? Dobrze, stój tam, gdzie stoisz. Czego się nauczyłeś? Ile znasz form otta?” Kanaran wyjaśnił, ile form już znał. Wówczas zamiast zaprosić go do kalari, kazano mu ćwiczyć na zewnątrz. Bramin zawołał swoją córkę i powiedział jej: “Chodź i zobacz, co on umie”. Jednak gdy dziewczyna przyszła, Kottackal Kanaran powiedział, że nie będzie walczył z kobietą. Osobiście nie wiem, dlaczego tak odpowiedział, jednak bramin mimo to uznał, że jest wystarczająco wykwalifikowany. Zaprowadził go wtedy do kalari i zaczął uczyć. Tego typu historie miały miejsce.

Był kiedyś pewien muzułmański mistrz z północnej Kerali, Mohammad, który specjalizował się w technice valvali (Władanie mieczem. Przyp. JR-N). To jest właściwie część innej tradycji, nie należąca do tej konkretnej linii. Kottackal Kanaran udał się na północ do tego mistrza, choć sam nie korzystał zbytnio z tej techniki. Była ona stosowana głównie do występów, podczas gdy on skupiał się raczej na kilku innych praktykach z bronią. Jego specjalnością był ottakol. Zazwyczaj mistrzowie specjalizują się w jakichś technikach, którymi są szczególnie zainteresowani i skupiają się przede wszystkim na ich praktyce.

Niektóre z tych technik są bardzo bliskie praktykom rytualnym i dlatego mistrzowie nie chcą, aby mieszać je z innymi elementami.

J: W dawnych czasach praktyka odbywała się bardzo powoli. Tradycyjnie uczeń najpierw wykonywał przez długi czas wykopy i postępy zajmowały wiele miesięcy lub lat, podczas gdy obecnie jest zupełnie inaczej. Czy możesz powiedzieć coś o zmianach w odniesieniu do lokalnych, indyjskich studentów (bo przypadek uczestników z Zachodu to inna kwestia). Jak zmienił się proces nauczania uczniów indyjskich?

S: Zmiany następują przede wszystkim w odniesieniu do społeczeństwa, a kiedy społeczeństwo się zmienia, zmienia się także zainteresowanie kulturą fizyczną. Cel, dla którego w dawnych czasach, powiedzmy 50 lat temu, dzieci rozpoczynały treningi, był inny. Kiedy chłopiec przychodził wtedy do kalari, był sprawny fizycznie. Najprawdopodobniej był zdecydowanie zbyt aktywny i rodzice chcieli go trochę zdyscyplinować. Wspinał się na drzewa, skakał do wody, był bardzo aktywny fizycznie. Aby go utemperować i nauczyć pewnych wartości, wysyłali go do kalari.

cvn kalari trivandrum
Dzieci podczas porannego treningu. Większość chłopców nosi tradycyjny strój: langoti (bawełniana przepaska dość ciasno oplatająca biodra).

Teraz jest odwrotnie: dzieci nie są wystarczająco aktywne fizycznie, cierpią na nadwagę i otyłość, wiele z nich ma płaskostopie i tak dalej, a rodzice chcą je przyprowadzać do kalari na ćwiczenia. Mamy więc zupełnie inny kontekst. Kluczową kwestią jest jednak wybranie spośród tych, którzy przychodzą, kilku dobrych uczniów. Nie zawsze jest to łatwe, ponieważ system kalarippajattu jest bardzo wymagający dla ciała i nie jest to tylko zestaw ćwiczeń, ale forma głębokiej kultury fizycznej.

Obserwuję następującą rzecz: na przykład w Kozhikode (Miasto na północy Kerali. Przyp. JR-N) czy na jakimś obszarze wiejskim miałem wielu uczniów lub ludzi, którzy pracowali ze mną i prowadzili kalari, nawet kalari CVN (jest 25 kalari CVN w okolicach Kozhikode), a większość z nich to uczniowie mojego ojca. Zauważyłem, że tam poziom sprawności fizycznej uczniów jest zupełnie inny. Oni pochodzą ze środowiska wiejskiego, są sprawni fizycznie i bardzo wytrzymali, więc treningi z nimi mogą być intensywne. Tutaj nie jest to możliwe. Gdybym zaczął ich przyciskać, zaraz rodzice zaczęliby interweniować. Zwracają uwagę, czy ich dziecko pije wystarczająco dużo wody itd. Nawet jeśli taki uczeń trochę potrenuje, nie jest w stanie wyjść poza pewien poziom, a mimo to rodzice chcą, żeby nauczył się kolejnych elementów. Rzecz w tym, że rodzice nie są do końca zaangażowani w cały system. Na tym często polega rozdźwięk; rodzice w mieście mają bardziej akademickie podejście.

Jeszcze inną kwestią jest fakt, że typy ciała uczniów zmieniają się i z większej grupy można wyłuskać 2–3 w pełni zaangażowane osoby, które są gotowe przejść przez cały proces nauki i które mają odpowiedni do tego treningu typ ciała; to duże wyzwanie.

J: Czy jest więc duża rotacja studentów?

S: Mówi się, że najlepiej byłoby, gdyby początkowy proces treningowy trwało ok. 3 lat. To okres wprowadzenia do podstawowych koncepcji, a potem dla tych, którzy zdecydują się kontynuować, wygląda on inaczej. Wielu uczniów zostaje na te trzy lata, ale potem zmieniają szkołę, przeprowadzają się albo jeszcze coś innego się wydarza. To też jest duże wyzwanie. W przeszłości, jeśli 25 uczniów dołączyło podczas Navaratri Vidyarambam (Dzień, w którym tradycyjnie nowi uczniowie są przyjmowani do kalari, ma miejsce podczas festiwalu Navaratri w październiku/listopadzie. Przyp. JR-N), z tej grupy zostałoby 5–10 poważnie praktykujących uczniów, których można by dalej szkolić. I nawet jeśli mieliby inne obowiązki, nadal byliby w pełni zaangażowani i przychodziliby do kalari na trening. Ale tutaj, w mieście, ich nie ma.

J: Czy Twoim zdaniem kalari staje się coraz bardziej popularne, czy cały czas jest na podobnym poziomie?

S: W odniesieniu do tej konkretnej tradycji nie użyłbym raczej słowa popularność, tylko świadomość. Popularność zależy od wielu innych czynników. Świadomość wśród ludzi spada. W latach 80-tych, kiedy mój ojciec zaczął występować poza Keralą i Indiami oraz brał udział w różnych programach krajowych, ludzie mieli świadomość tego, co się dzieje, czym jest kalarippajattu. Pojawiały się artykuły, programy telewizyjne, filmy; robiliśmy filmy dokumentalne, przyjeżdżała telewizja i występowaliśmy w różnych programach. To były sposoby na popularyzację tradycji.

To wtedy po raz pierwszy mieszkańcy Trivandrum zobaczyli ćwiczenia nóg, wykopy, szczególny styl walki kijami; wcześniej ich nie znali. Może uważali kalari za system samoobrony, jak ati murai (Tamilska sztuka walki oparta na uderzaniu w witalne punkty ciała. Przyp. JR-N) czy coś w tym stylu, zaś mistrzowie kalari, zwani asanami, budzili postrach, ponieważ uważano, że posiadają tajemną wiedzę. Uważano, że mogą być niebezpieczni, bo choć nie odzywali się zbytnio, nosili ukryty mały kijek. Takie mieli wyobrażenia mieszkańcy Trivandrum.

Chodziło więc o to, by wśród społeczeństwa południowej Kerali spopularyzować koncepcje kalarippajattu z północnej Kerali. Mój ojciec zbudował tu tradycyjne kalari, więc ludzie zobaczyli jego wnętrze, puttarę (Ołtarz umiejscowiony w jednym z narożników kalari. Przyp. JR-N) i inne elementy praktyki. Wcześniej nie były one tu tak znane. To była część działań popularyzatorskich, ale mimo to świadomość korzeni tradycji nie była zbyt duża. Zaczęło się to zmieniać, kiedy zacząłem pracować nad filmami, na przykład Oru Vadakkan Veeragatha (Bardzo znany film w języku malajalam z 1989 roku o historii średniowiecznej Kerali i ówczesnych wojownikach; są w nim sceny, w których używane jest kalarippayattu, na przykład w 41:55. Przyp. JR-N).

Szkoliliśmy Mamoothiego i inne gwiazdy filmowe do tego typu filmów i ludzie zaczęli lepiej rozumieć tę tradycję. W ten sposób stawała się ona bardziej popularna, choć po okresach wzrostu zainteresowania, następował też spadek. Czuję, że teraz znowu jest lekki wzrost, ale jednocześnie zmienia się punkt odniesienia i w ogóle cały styl życia. Tak to odbieram.

Na przykład wczoraj przyjechały tutaj dwie osoby z Mumbaju, które robią rozeznanie w różnych rodzajach sztuki indyjskiej. Tworzą platformę do nauki tradycyjnych form sztuki Indii, m.in. sztuki walki, ajurwedy, stylu życia, jogi i innych tego typu rzeczy. Chcą umieścić to na międzynarodowej platformie, a następnie zaprezentować to obcokrajowcom, aby poszerzyć ich wiedzę. Zapytałem ich więc: “Dlaczego jesteście tutaj dla kalari? Co wiecie o kalari?” A oni powiedzieli: “Dowiedzieliśmy się, że kalari jest dobrym systemem fizycznym podobnym do jogi. Dlatego przyjechaliśmy tutaj”. Widać więc, że istnieje jakaś świadomość istnienia kalari, ale jak można prawidłowo i systematycznie uprawiać tę sztukę? Obecnie mamy do czynienia z eksplozją informacji. Każdy jest w Internecie, robi to czy tamto. Tak wielu ludzi uprawia jogę, kalari, różne rodzaje kalari zmieszane z jogą. Nie wiem, dokąd to teraz zmierza. Według mnie, popularyzacja kalari to jedno, a podnoszenie świadomości o nim to zupełnie co innego. Może należałoby też więcej uświadamiać ludziom istnienie praktyk źródłowych, które następnie można by wprowadzić do codziennego życia.

J: Jako uczennica i nauczycielka kalari nasuwa mi się wiele pytań i wątpliwości dotyczących procesu nauczania kalari uczniów na Zachodzie i wprowadzania ich w ten system. Jakich elementów tej tradycji powinniśmy się trzymać ściśle, a w jakich możemy być bardziej elastyczni, biorąc pod uwagę inny styl życia i kulturę? Masz duże doświadczenie zarówno w nauczaniu kalari za granicą, jak i w nauczaniu obcokrajowców, którzy przyjeżdżają do CVN Kalari w Trivandrum – jakie są Twoje obserwacje i na co powinniśmy uważać ucząc kalari obcokrajowców?

S: To jest teraz naprawdę duże wyzwanie, ponieważ w każdej tradycyjnej sztuce istnieje tradycyjny sposób nauczania, który jest dla niej właściwy. Przez większość czasu praktyka nie wygląda jak nauka w college’u, gdzie nauczyciel po prostu wprowadza cię w jakiś temat. Tutaj nauczyciel obserwuje, jak się zmieniasz, koryguje cię po trochu każdego dnia – to jest tradycyjny sposób uczenia. Ma on zalety i wady, co musimy dobrze zrozumieć, ponieważ nie można powiedzieć, że wszystkie tradycyjne elementy są dobre. W dzisiejszych czasach nie wydaje mi się możliwe tak ścisłe trzymanie się tradycji. Trzeba wziąć pod uwagę kilka najważniejszych aspektów ukrytych w tradycyjnym sposobie nauki i wprowadzić je nowemu adeptowi w pakiecie, co, moim zdaniem, nie jest złą rzeczą. Osobom, które pochodzą z innego środowiska, trzeba podać ten system w inny sposób. Ale do tego procesu potrzebujesz głębszego zrozumienia tego, co jest ukryte w tym systemie. Jeśli nie dotkniesz rdzenia, a następnie nie będziesz mieć z nim łączności poprzez praktykę, będzie to trudne.

W jednej z tradycji w stylu północnym kalarippajattu, zwanej arappukai sampradayam, która jest linią nauczania, którą realizował m.in. Kottakal Karnakaran i jego uczniowie, ważnym elementem jest meyirakkam – część dotycząca ćwiczeń ciała, stanowiąca cały proces. Chcę to podkreślić, ponieważ nawet meyirakkam jest teraz wprowadzane do krajów zachodnich na bardzo wiele sposobów. Mamy do czynienia z eksplozją informacji. Wszyscy mówią: ten ruch oznacza uderzenie, a to uderzenie jest w pępek, ale każdy modyfikuje to w taki sposób, że jeśli sto osób się nauczy, to będzie sto wersji tego, a źródło będzie jeszcze inne. Jest to ogromne wyzwanie.

cvn kalari trivandrum nair justyna
Sathyanarayanan Gurukkal wyjaśnia szczegóły ruchu.

Po drugie, jak to opakować – chodzi mi o to, że jeśli przemodelowujemy cały proces nauczania, jakaś teoria i zasady muszą zostać, aby zapewnić dostateczne zrozumienie. Ale są też pewne punkty kluczowe wyznaczające proces rozwoju, które muszą być obecne, jak i zasady dotyczące tego, czego nie powinno się robić. Oznacza to, że jeśli wprowadzisz ucznia w jakąś formę, zanim osiągnie on określony poziom, zepsujesz go, ponieważ nie będzie można wrócić do początku i ponownie go wyszkolić. Muszą istnieć pewne progi, według których uczeń może się rozwijać, a nauczyciel musi poprowadzić go w tej praktyce. Ten proces zamiast 20 lat może trwać nawet tylko 3, o ile uczeń ma odpowiednie, zdrowe ciało, jest zaangażowany i ma wystarczająco dużo czasu na praktykę. W takim wypadku będzie w stanie osiągnąć taki poziom w trzy lata i połączy się z formą na odpowiednio głębokim poziomie. To jest bardzo ważne. Ten aspekt trzeba zrozumieć, jeżeli modyfikujemy praktykę.

Kolejną ważną kwestią jest to, w jaki sposób system ten jest pozycjonowany społecznie. W kalarippajattu jest to duże wyzwanie. W tradycyjnych szkołach kalari nigdy nie jest pozycjonowane jako system do nauki walki. Jeśli idziesz do kalari, aby nauczyć się walki, to nie jest to właściwy cel nauki. Kalari uważano za świątynie nauki, do których się przychodziło i wykonywało ćwiczenia ciała; nie było mowy o walce ani o niczym innym. Idziesz do kalari, nakładasz olej i ćwiczysz fizycznie, co daje ci pewne korzyści. Ostatecznie możesz zostać zawodowym wojownikiem lub wojowniczką – to też jest możliwe, ale pierwotnie źródła tego systemu nie były przeznaczone do walki. Dlatego mówię o tym konkretnym aspekcie, meyirakkam, ponieważ nie uczy cię on walki jako takiej i nie jest nauczany jako walka. Jest w nim wiele elementów, które mogą być wykorzystane w walce, jak praca z centrum ciała, gibkość, siła, wykorzystanie energii – wszystkie te rzeczy mają miejsce, ale nie uczysz uczniów walki. Jeżeli uczeń wykazuje jakąkolwiek intencję walki lub jakikolwiek przejaw agresji, to nauczyciel od razu go powstrzymuje; nie tylko słownie, ale nawet sprawi mu cięgi. Stary mistrz przyhamowałby takiego ucznia w momencie, kiedy ten chciałby zacząć walczyć. Tak się kiedyś trenowało, bo tak to było pozycjonowane społecznie. Ten system może stanowić fundament do wielu rzeczy, także do życia codziennego. Dla osób z Zachodu staje się on bardzo interesujący, np. wśród studentów jogi, ponieważ ludzie szukają nowego sposobu ekspresji, nowego sposobu korzystania z ciała, próbują połączyć się ze swoim wnętrzem, wewnętrzną dynamiką. W kalari to wszystko jest. W jodze też, ale w inny sposób.

cvn kalari training
Najpierw formy zewnętrzne, potem sekrety wewnętrzne – tytuł jednego z rozdziałów książki Zarillego trafnie podsumowuje długi proces nauki

Często powtarzam, że istnieją trzy rodzaje ciała. Jedno to vyayama sarira – ciało używane do codziennego życia i ćwiczeń, ciało fizyczne. Kiedy niedawno pojechałem do Pondicherry, aby wygłosić gościnny wykład w Kalarigram (Ośrodek poświęcony nauczaniu kalarippajattu i tradycyjnych sztuk indyjskich, prowadzony przez mistrzów z Hindustan Kalari Sangham w Kozhikode. Przyp. JR-N), spotkałem Amerykanina, który przyjechał tam na dwa lata, aby uczyć się kalari. Poszedłem na zajęcia i chciałem się dowiedzieć, jaka jest motywacja osób tam trenujących. Zapytałem go o to, na co on zaczął mówić o różnych typach ciała, użyciu mięśni i innych tego typu rzeczach. Zgodziłem się, że zdecydowanie kwestia vyayama sarira była w tym obecna, ale nie można trenować tylko jednej części ciała osobno, to musi być holistyczny proces. Jest wiele elementów zaangażowanych w kalari: ciało, umysł; jest w nim wszystko.

Drugie ciało to nadi sarira, czyli to, jak ciało działa na poziomie kanałów energetycznych nadi i wreszcie prana sarira, czyli ciało jogiczne. Jest ono właściwie połączone z ciałem fizycznym, z tym że ćwiczenia wykonuje się nie po to, by tylko opanować je do perfekcji. Ich celem jest uwolnienie ciała od wszystkich ograniczeń fizycznych i połączenie się ze źródłem, korzeniami wszystkich funkcji.

Według mnie kalari w zasadzie używa nadi sarira. Kiedy mówimy o nadi sarira, nie chodzi tylko o system nerwowy, ale o energię, która płynie wewnątrz. W jaki sposób łączysz ten przepływ, jak go wykorzystujesz – to jest dla mnie fundamentalne. Można osiągnąć ten poziom, jeśli ma się system prawidłowego treningu, ale to wymaga czasu i nie jest łatwe. Trzeba osiągnąć w tym procesie pewien poziom, na którym zostają przełamane pewne cielesne i psychiczne zahamowania. Dopiero wtedy można wejść do środka i dotknąć sedna. Kiedy już się to zrobi, przynosi to pewne korzyści. Może być to pomocne do funkcjonowania w normalnym społeczeństwie, nie trzeba żyć jak jogin. Na tym polega różnica.

W przeszłości bardzo interesowałem się jogą. Jeździłem do aśramów, brałem udział w różnych zajęciach. Poszedłem do mojego mistrza i on mnie zapytał: “Jaki jest sens życia? Zasadniczo jesteś zaangażowany w codzienne życie, będziesz żył jako członek rodziny. Jeśli wejdziesz głębiej w jogę, wszystko się zmieni. Taka ścieżka nie jest przeznaczona dla kogoś, kto będzie prowadził, powiedzmy, dość materialistyczny styl życia. Znam wielu ludzi, którzy to robili i zwariowali ze względu na duży konflikt między praktyką, którą wykonujesz i która jest na wyższym poziomie, i zwykłym codziennym życiem, które prowadzisz poza nią. Możesz więc doświadczać wielu wewnętrznych sprzeczności, które mogą czasem prowadzić do szaleństwa. Taka praktyka jest niebezpieczna. Ale kalari – mówił dalej – jest dla ciebie idealne, ponieważ zawiera pewne elementy psychofizycznej integracji, trening, spokój, duchowość – łączy to wszystko, a jednocześnie umożliwia ci korzystanie ze swojego ciała jako narzędzia do przetrwania w społeczeństwie w zdrowy sposób. Taka ścieżka jest dobra”.

Jeśli chodzisz na siłownię, tylko pompujesz, podnosisz ciężary, skupiasz się na muskulaturze. Mój ojciec mówił mi to już 40 lat temu, gdy miałem 20 lat. Wskazywał kierunek, w którym kalari byłoby pozycjonowane społecznie. To pozycjonowanie jest bardzo ważne, tak samo jak rodzaj ludzi, którzy do ciebie przychodzą.

Obecnie większość ludzi, którzy przychodzą do kalari, jest zainteresowana takimi elementami, więc musimy o tym pamiętać. Jeśli koncentrujesz się bardziej na aspekcie widowiskowym, to całość – praktyka, system treningu – rozpada się lub ulega rozproszeniu…

J: Obecnie obserwuję, że – mówimy tu tylko o poziomie fizycznym – praktykujący jogę zauważają, że muszą podjąć także jakąś inną aktywność fizyczną, aby zrównoważyć ćwiczenia jogi, które opierają się głównie na rozciąganiu, natomiast osoby typowo fitnessowe, podnoszące ciężary czy uprawiające sport, które są przyzwyczajone do pewnych wzorców ruchowych, podejmują innego rodzaju trening ruchowy lub jogę, mobility czy rozciąganie, ponieważ orientują się, że brakuje im koordynacji czy elastyczności. Natomiast w praktyce kalari zawarte są wszystkie te elementy.

S: Zgadza się. Trzeba zrozumieć, że w kalarippajattu istnieje system treningu. Nie polega to tylko na tym, że obserwuje się mistrza i go naśladuje – nie o to w tym chodzi.

cvn kalari training trivandrum
Uczniowie powtarzają pozycje i sekwencje ruchowe.

Istnieje cały system, który może być nauczany indywidualnie. System ten może być dostosowany do Twojego ciała, począwszy od pierwszych ćwiczeń na nogi, które wykonujesz. Można go delikatnie i powoli modyfikować tak, aby pasował do twojego ciała. Może się jednak zdarzyć, że pewne rzeczy zostaną wówczas utracone. Jeśli zbytnio skupiamy się na wykonaniu, zapominamy o fundamentach i wtedy gubi się sens. Forma musi być w jakiś sposób atrakcyjna, ale mimo to dobrze jest zachować rodzaj oryginalnego treningu. Nie wystarczy oglądać YouTube’a.

Trening musi być realizowany według systemu, aby połączyć się z ciałem. Trzeba też zachować fundamenty, które wymagają połączenia z centrum, zanim wprowadzi się ucznia na kolejny poziom. Ten rodzaj systemu progresji musi zachodzić. Obecnie można go skondensować, nie trzeba tego rozciągać na 5 czy 10 lat treningu. Kiedyś tak było, bo nauczyciele tacy byli.

Wczoraj słuchałem historii z Mahabharaty: czterech uczniów poszło do mistrza i chciało się od niego uczyć w systemie gurukuli (Tradycyjny indyjski system nauczania, w którym uczniowie mieszkali z mistrzem w jego domu i uczyli się przez miesiące lub lata. Przyp. JR-N). Mistrz powiedział: “Jestem tylko zwykłym człowiekiem, rolnikiem, nic nie wiem poza tym”. Wobec tego chłopcy ci zaczęli po prostu kręcić się tam przez cały czas. Podobno dopiero po około 3 laatach mistrz zgodził się przyjąć jedną z tych osób do swojego aśramu. Powiedział, że po prostu ich testował, aby sprawdzić, czy są gotowi na taki trening. Takie rzeczy nie byłyby teraz możliwe.

Osoby zainteresowane duchowością mają dobre intencje, dobry kierunek. Kiedy mają już obrany kierunek, mogą jeszcze poczekać, ale potrzebują programu, który pomoże im wejść na odpowiednią ścieżkę. Ty też jesteś nauczycielką i też stajesz przed dużym wyzwaniem, z którym musisz się zmierzyć. Odnosimy pewne sukcesy, ale też porażki, ponieważ niektórzy ludzie nie mają do tego systemu cierpliwości. Inni znowu nie mają odpowiedniego typu ciała. Umysł może być odpowiedni, ale ciało – nie. Ta kombinacja musi naprawdę działać. Bardzo twarde, umięśnione ciało nie wystarczy, trzeba zachować odpowiednią równowagę. Trening kalari nie musi być jednak bardzo wymagający dla każdego. Niektóre wyjątkowo dobre osoby mogą trenować do bardzo wysokiego poziomu, podczas gdy inni mogą obejść się bez tak ciężkiego treningu. Oba poziomy są możliwe.

J: Bardzo dziękuję za rozmowę.

cvn kalari trivandrum sivasankaran nair justyna sathyanarayanan g.
Sankar, Sathyanarayanan G. Nair Gurukkal i ja. Choć z Sankarem uprawiamy przede wszystkim styl południowy kalarippajattu, uczymy się także elementów stylu północnego w tradycji CVN Kalari. Ogromnie dziękujemy Mistrzowi Sathyanowi i społeczności jego szkoły za zaufanie, energię i czas, jaki poświęcili nam podczas miesięcznych treningów w lutym 2023. Czekamy na kolejne spotkanie!

DODATKOWE INFORMACJE

Sathyanarayanan Govindankutty Nair jest liderem i mistrzem (gurukkalem) CVN Kalari Sangham w Trivandrum (Kerala, Indie). Funkcje te odziedziczył po swoim ojcu – Gurukkalu Sri. C V Govindanie Kuttym Nairze w styczniu 2006 roku. Jest także mistrzem i lekarzem w Klinice Kalari Chikilsa działającej przy CVN Kalari. Zaczął uprawiać kalarippajattu w wieku 10 lat pod okiem swojego ojca, który był synem Sri. C.V. Narayanana Naira, wielkiego propagatora kalarippajattu, który wskrzesił wymierającą tradycję tej sztuki w latach 50. XX wieku. Sathyanarayanan był zwycięzcą Stanowych Mistrzostw Kalarippajattu w latach 1981 i 1982, od 1980 roku wielokrotnie prezentował kalarippajattu podczas krajowych i międzynarodowych wydarzeń (m.in. w Hong Kongu, Chinach, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Japonii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie). Jako pedagog prowadzi warsztaty kalarippajattu na uniwersytetach w Indiach i zagranicą, a także współpracuje przy licznych projektach z badaczami, aktorami, tancerzami, artystami filmowymi i teatralnymi (m.in. Peterem Brookiem i Phillipem Zarrillim). W 2016 był gościem (wraz ze swym zespołem) Instytutu Grotowskiego we Wrocławiu, gdzie wygłosił wykład i poprowadził warsztaty kalarippajattu podczas seminarium praktycznego poświęconemu treningowi aktorskiemu BodyConstitution.

Link do oficjalnej strony CVN Kalari.

Mistrzów i adeptów CVN Kalari można także zobaczyć na nagraniach wymienionych w następnym artykule na blogu, poświęconym filmom dokumentalnym o kalari.

Polecam także lekturę dwóch ostatnio (kwiecień 2023) opublikowanych artykułów na temat kalarippajattu w periodyku “Journal of Yoga Studies”:

  1. Lucy May Constantini “Firm Feet and Inner Wind: Introducing posture in the South Indian martial art, kaḷarippayaṟṟ ̆” (the author refers in her research to the CVN kalari lineage).
  2. Laura Silvestri “Managing Wind and Fire: Some remarks from a case study on kalarippayarr ̆”.

Spotkanie autorskie wokół książki “Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii”

Spotkanie autorskie wokół książki “Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii” mojego autorstwa odbyło się 21.10.2022 w Księgarni Hiszpańskiej we Wrocławiu.

książka kalarippajattu rodzińska-nair
Z drukarni do domu – pierwszy nakład książki powstał we wrześniu 2022.

Spotkanie to było dla mnie zwieńczeniem prawie 2-letniej pracy nad książką. Cały proces zaczął się w lutym 2021 roku, a pierwszy nakład w liczbie 200 egzemplarzy przyjechał do naszego domu we wrześniu 2022. Jednak mimo tego, że już wtedy wręczałam lub rozsyłałam egzemplarze do pierwszych czytelników (najczęściej tych, którzy wzięli udział w zrzutce założonej na potrzebę druku książki i przygotowania polskiego i angielskiego e-booka), czułam, że dopiero spotkanie autorskie – czyli żywy kontakt z czytelnikami i osobami zainteresowanymi tematem – było prawdziwą inauguracją książki i zamknięciem pewnego etapu. 

książka o kalari
Od lewej: Justyna i Nina. Fot. Gianluca Olcese

Poprowadziła je dr Nina Budziszewska – badaczka jogi, kierowniczka studiów podyplomowych jogi klasycznej i adiunktka w Zakładzie Filologii Indyjskiej na Uniwersytecie Wrocławskim, indolożka, filozofka i romanistka, blogerka (www.atelierjogi.com), autorka książki “Himalaje. W poszukiwaniu joginów” (Sensus, 2019), w której łączy teorię jogi z osobistym doświadczeniem praktyki, a także dziennikiem podróży. Pasjonatka świadomego ruchu w wielu postaciach.

Na spotkanie przyszło wiele osób – oczywiście rodzina, znajomi, przyjaciele i uczniowie Studia Kalari, ale też osoby dotychczas nieznane, zainteresowane tematem.

książka o kalari
Pokaz kalari podczas spotkania. Fot. Gianluca Olcese

Oprócz podstawowych informacji na temat historii sztuki walki oraz systemu treningu, opowiadałam m.in. o związkach kalarippajattu (w skrócie: kalari) z ajurwedą, teatrem i jogą. Po rozmowie przyszedł czas na pytania publiczności, a całość zakończyła się krótkim pokazem kalarippajattu w wykonaniu moim i naszej najstarszej córki, Mai.

Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii
Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii.

“Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii” to pierwsza książka o kalari w Polsce (Studio Kalari 2022). W przystępny sposób przedstawia jedną z najstarszych sztuk walki na świecie, łącząc teorię z praktyką – rozdziały poświęcone historii i sytuacji współczesnej, teorii systemu, kulturze i tematom pokrewnym (system medyczny, taniec, joga) uzupełniają grafiki i tabele, a także ponad 250 zdjęć, z czego ok. 150 przedstawia z omówieniem typowe pozycje, ćwiczenia, sekwencje ruchowe czy układy walk. Książka napisana jest z perspektywy badawczej i praktycznej, ukazując także nieoczywiste aspekty kalari w wątkach osobistych.

Zapraszam do obejrzenia fotorelacji ze spotkania; autorem większości zdjęć jest Gianluca Olcese.

Spotkanie było także transmitowane online i rejestrowane, więc jeśli ktoś jest ciekawy szczegółów, może obejrzeć film zamieszczony poniżej.

 

Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii

Książka i e-book jest do nabycia w naszym sklepie internetowym lub stacjonarnie: 

Wszystkie Szkoły Letnie Studia Kalari

summer school studio kalari 2022 szkoła letnia warsztaty sztuki walki
Szkoła Letnia, Strużyny 2022

Szkoła letnia to obok zimowej praktyki w Indiach nasz najważniejszy wyjazd treningowy w roku (zwłaszcza w okresie pandemii, która przerwała coroczne wyjazdy do Kerali). Podchodzimy do niego inaczej niż do innych, zazwyczaj krótszych warsztatów, starając się stworzyć jak najlepsze warunki do praktyki kalari, która jest nadrzędnym celem szkoły.

W tym artykule chciałabym podzielić się wspomnieniami ze starych czasów, ale też pokazać specyficzne cechy szkoły, które staramy się zachowywać cały czas.

Przed-szkole

studoi kalari warsztaty
Warsztaty kalari w Studiu na Grobli w 2010, Wrocław

Studio Kalari założyliśmy w maju 2010 roku pod auspicjami wrocławskiego Instytutu Grotowskiego i już w tym samym roku zorganizowaliśmy dwa 5-dniowe warsztaty letnie. Odbywały się we Wrocławiu w jednej z siedzib Instytutu Grotowskiego, Studiu na Grobli. Uczestnicy przychodzili tam tylko na zajęcia, które odbywały się rano i po południu, ale nie mieszkali razem i spotykali się właściwie tylko podczas treningów. Część z nich przyjechała wtedy tylko na jeden warsztat, ale część brała udział w obu wydarzeniach. Niektórzy z nich wciąż ćwiczą kalari, a także przyjaźnią się lub pozostają z nami w kontakcie  do dziś.

Szkoły letnie w Brzezince (2011–2018)

szkoła letnia studia kalari brzezinka instytut grotowskiego
Brzezinka, leśna baza Instytutu Grotowskiego

W kolejnym roku, 2011, postanowiliśmy jednak zorganizować pierwsze warsztaty wyjazdowe, korzystając z faktu, że Instytut dysponował leśną siedzibą w Brzezince koło Oleśnicy. W tym miejscu, a także w pobliskiej Ostrowinie, w latach 1971–1981 prowadzone były m.in. działania parateatralne oraz projekt Teatr Źródeł kierowane przez Jerzego Grotowskiego. Po kilkunastu latach przerwy w użytkowaniu budynek w Brzezince został wyremontowany i od 2002 odbywają się tam różne działania warsztatowe i rezydencje artystyczne.

szkoła letnia kalari summer school retreat
Szkoła Letnia, Brzezinka 2015

Budynek mieści pokoje mieszkalne, łazienki, kuchnię oraz dużą salę warsztatową na parterze i mniejszą na piętrze. Choć stoi niedaleko szosy (którą słychać w oddali, ale jej nie widać), jest praktycznie otoczony lasem. Tuż obok domu przepływa strumień, a nieco dalej znajduje się staw, w którym gustują raczej wędkarze, ale na upartego można w nim także popływać. Ze względu na oddalenie od cywilizacji (do sklepu jest kilkanaście kilometrów, a do najbliższych sąsiadów idzie się kawałek przez las i pola) oraz słaby zasięg i internet (w telefonie) atmosfera Brzezinki sprzyja odbodźcowaniu, wyciszeniu, zapomnieniu o codziennych sprawach świata, otaczającym hałasie i szumie informacyjnym. Kilka dni w takich okolicznościach wraz z praktyką kalari, prostym jedzeniem i życzliwą atmosferą pozwalało na reset energetyczny i mocne skupienie na treningu. Oczywiście były też takie szczegóły, jak myszy w kuchni, zatkane toalety i zimna woda w prysznicu, ale stanowiły one mały element dobrodziejstwa całego inwentarza.

Kalari i bharatanatjam

Do współpracy przy pierwszej szkole w 2011 roku zaprosiliśmy tancerkę i nauczycielkę jednego z klasycznych indyjskich tańców, bharatanatjam, Agnieszkę Kapelko, która jest także założycielką grupy tanecznej Mayura.

szkola letnia studia kalari
Pokaz bharatanatjam z udziałem Agnieszki Kapelko i jej uczennic, Brzezinka 2012

Cały dzień wypełniony był treningami: dwa razy dziennie kalari i dwa razy taniec. Uczestnicy mogli wybrać udział we wszystkich zajęciach (w sumie prawie 8 godzin dziennie) lub tylko w tańcu lub tylko sztuce walki. Szkoła trwała 5 pełnych dni, co okazało się zdecydowanie za mało. W kolejnym roku postanowiliśmy więc wydłużyć pobyt do pełnych 7 dni treningowych (przyjazd i wyjazd zaplanowany był w dodatkowe dni).

Kalari i kućipudi

szkoła letnia studia kalari kuchipudi
Pokaz kućipudi w wykonaniu Chitrangee Uppamah i uczestniczek warsztatu, Brzezinka 2014

Ten model szkoły – sztuka walki i taniec – kontynuowaliśmy do roku 2018, a w ostatni wieczór warsztatów grupa taneczna prezentowała niezwykłe efekty swojej intensywnej, kilkudniowej pracy. Agnieszka prowadziła zajęcia jeszcze w 2012 i 2013 roku, a następnie w latach 2014–2015 towarzyszyła nam pochodząca z Mauritiusa i mieszkająca we Włoszech tancerka kućipudi o indyjskich korzeniach, Chitrangee Uppamah.

Szkoła Letnia, Brzezinka 2016

Uczestnikom szkoły w 2015 roku i 7 dni było mało, więc w 2016 roku daliśmy się namówić na kolejne wydłużenie szkoły – tym razem do 10 dni. Okazało się jednak, że przedobrzyliśmy i bardzo niewiele osób mogło przyjechać na tak długi okres i żeby szkoła mogła się odbyć, wyjątkowo zgadzaliśmy się na dołączanie do warsztatów po rozpoczęciu lub wyjeżdżanie przed ich zakończeniem. Było to niezbyt korzystne doświadczenie dla wszystkich.

summer school of studio kalari
Szkoła Letnia, Brzezinka 2016

W czasie warsztatów grupa pracuje i mieszka razem, tworzy się specyficzna atmosfera i zachodzi proces nauczania oraz integracji, który ma swoją dynamikę. Dojazdy i odjazdy uczestników zaburzają ten rytm i konstelację ludzką. Zawsze zależało nam m.in. na tym, żeby osoby, które przyjeżdżają, były w pełni skupione na uczestnictwie w szkole i nie traktowały jej jako jednego z punktów na swojej mapie turystycznej (kilkakrotnie zdarzyło nam się od tamtej pory, że wymóg obecności we wszystkich dniach był dla niektórych chętnych nie do przejścia). O ile jednak w przypadku krótszych warsztatów, np. weekendowych, nie przywiązujemy aż takiej wagi do 100%-owego uczestnictwa, szkoła letnia jest wyjątkiem.

Wracając do roku 2016, ostatecznie uzbierała się grupka chętnych na treningi kalarippajattu, ale przyjazd Chitry i jej zajęcia taneczne z wielkiem żalem musieliśmy odwołać.

Kalari i kathakali

szkoła letnia studia kalari kathakali
Pokaz kathakali w wykonaniu Maria Barzaghiego, Brzezinka 2018

W związku z tamtymi doświadczeniami, w 2017 roku  postanowiliśmy wrócić do formuły 7 dni praktyki + 2 dni na dojazd i powrót, która najlepiej się sprawdziła. Gościem zaproszonym do współprowadzenia zajęć podczas ostatnich dwóch szkół, które odbywały się w Brzezince, w 2017 i 2018 roku, był włoski reżyser i aktor, a także tancerz kathakali, Mario Barzaghi. Towarzyszyły mu Rosalba Genovese i Maria Rita Simone, które wraz z nim tworzą zespół Teatro dell’Albero.

szkoła letnia studia kalari
Wieczorny fire-show, Brzezinka 2015

Podobnie jak w poprzednich latach zajęcia tańca przeplatały się z treningami kalarippajattu. Wieczory spędzaliśmy często przy ogniu – przy ognisku, kominku lub ucząc się tańca z ogniem, podczas którego podpala się m.in. dwa końce kijów, którymi uczyliśmy się kręcić podczas treningów.

szkoła letnia studia kalari
Poobiedni relaks dla uczestników, chyba że są matkami 😉 Brzezinka, 2014

Ponieważ byliśmy z Sankarem młodymi rodzicami (nasze dzieci urodziły się w latach 2009, 2012 i 2014), przez kilka lat na szkołach towarzyszyła nam opiekunka do dzieci, a wśród uczestników były też inne młode mamy ze swoimi pociechami lub całe rodziny. Do tej pory zresztą dzieci i psy (nasze własne i uczestników) uzupełniają skład szkół.

Szkoły letnie w Strużynach (od 2019)

W związku z zakończeniem naszej współpracy z Instytutem Grotowskiego w 2018 roku, pojawiła się potrzeba znalezienia miejsca na kolejną szkołę letnią, która miała się odbyć w 2019 roku.

Z pomocą przyszła moja przyjaciółka i prezeska Towarzystwa Kultury Czynnej, Jola Sakowska. Nawiązaliśmy z nią współpracę zarówno w zakresie prowadzenia regularnych zajęć we Wrocławiu, jak i szkół letnich, które zaczęliśmy organizować w wiejskiej bazie Towarzystwa, w Strużynach pod Gorzowem Wielkopolskim. Tym sposobem historia zatoczyła koło, ponieważ ja sama jeszcze jako licealistka przyjeżdżałam do Strużyn na różne warsztaty artystyczne i teatralne w latach 2000–2002.

Kalari i natura

Zdecydowaliśmy z Sankarem, że podczas kolejnych szkół letnich skupiamy się tylko na kalarippajattu i nie łączymy tej praktyki z innymi zajęciami. Dzięki temu zarówno uczestnicy, jak i prowadzący zyskali czas na regenerację i odpoczynek, ale też korzystanie z uroków przyrody, która w pewnym sensie stała się współtwórczynią szkoły.

summer school studio kalari
Szkoła Letnia w Strużynach, 2020

Podczas gdy przy całym swoim uroku Brzezinka była domem schowanym w dość ciemnym i wilgotnym lesie, Strużyny to miejsce pełne światła i otwartej przestrzeni. Mają nieco inny charakter niż Brzezinka – oprócz “naszego” domu, jest tu jeszcze kilka innych: sezonowa agroturystyka, sezonowy ośrodek wakacyjny dla dzieci, 2 opuszczone domy i jedno gospodarstwo, w którym króluje Pani Stenia. Wokół jest mnóstwo wolnej, cichej przestrzeni, nieopodal lasy i pola, w promieniu kilku kilometrów znajduje się też wiele bardzo czystych jezior. Tu także odpoczywa się od ścisku, szumu i betonu, a wiele bliższych i dalszych zakątków domu i okolicy daje możliwość spędzania czasu wolnego zarówno w towarzystwie, jak i samotności.

summer school studio kalari
Jadalnia na werandzie, Strużyny 2020

Jednym z elementów pobytu na szkole jest wspólne przygotowywanie posiłków (i sprzątanie po nich), co jest dodatkowym, choć nie najprostszym, elementem integrującym uczestników. Ponieważ korzystamy z prostych domów, w których nie ma na stałe obsługi, stajemy się poniekąd ich gospodarzami. Z jednej strony taki wybór sprawia, że czujemy się swobodnie i niehotelowo, z drugiej wiąże się to z pewną odpowiedzialnością. Z reguły jednak część osób w kuchni czuje się jak ryba w wodzie, co ta druga część – okazująca mniejszy entuzjazm do gotowania – przyjmuje z ulgą i w ten sposób wszyscy się uzupełniają.

Plan dnia

kalari kicks wykopy trening training exercises Studio Kalari
Poranny trening, Strużyny 2020

Jak wygląda nasz dzień na szkole letniej? Zazwyczaj wstajemy ok. 7 rano, woda/herbata/kawa, pierwszy trening trwa od 8:00–10:00. Po nim jemy śniadanie i mamy czas wolny – poza dyżurem kuchennym – do obiadu (ok. 14:30). Po obiedzie ponownie czas wolny, zakończony energetycznym podwieczorkiem (herbata/kawa i coś słodkiego), po którym następuje drugi trening, który trwa ok. 2–2,5 godziny. Zajęcia kończą się ok. 20:00. Potem kolacja, pogaduchy, spacery, lektury i spać.

studio kalari szkoła letnia
Po południu: więcej sekwencji ruchowych, Strużyny 2020

Może wydawać się, że to niewiele – tylko 4 godziny zajęć dziennie – ale treningi kalari są intensywne i dynamiczne, i konieczna jest odpowiednia regeneracja, a także odżywianie. Poziom i intensywność zajęć dopasowana jest do uczestników – początkujący ćwiczą wolniej, uczą się nowych pozycji i ćwiczeń, mają styczność z wieloma nowymi elementami praktyki, co zużywa wiele energii na poziomie fizycznym, jak i mentalnym. Osoby zaawansowane robią to samo, tylko szybciej i więcej:  dopracowują skomplikowane sekwencje i uczą się nowych, a także powtarzają i poznają nowe walki wręcz i z użyciem broni . Dodatkowo Sankar często wplata w treningi mini-wykłady na temat anatomii i fizjologii, odwołując się do naturalnych systemów medycyny indyjskiej: ajurwedy i kalari ćikitsy.

Uczestnicy

szkoła letnia studia kalari
Szkoła Letnia, Strużyny 2021

Co roku grupa uczestników szkoły letniej stanowi mieszankę osób zupełnie początkujących, bez doświadczenia w kalarippajattu, osób ćwiczących w miarę regularnie we Wrocławiu oraz osób z mniejszym lub większym doświadczeniem w praktyce, które nie mają możliwości ćwiczyć z nami regularnie i szkoła jest dla nich wyjątkową okazją do praktyki. Prawie zawsze skład grupy jest międzynarodowy, a lista uczestników zaczyna zapełniać się jeszcze zanim oficjalnie ogłosimy nabór (choć oczywiście zawsze jest na niej pewna rotacja). W tym roku (2023) uczestnicy przyjadą do nas ze Słowacji, Szwajcarii, Hiszpanii, Holandii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych oraz, oczywiście, z Polski – czekamy już na nich i na szkołę!

Autorzy zdjęć: Rut Figueras, Irena Lipińska, Magdalena Mądra, Dominik Płatek, Justyna Rodzińska-Nair, Arnau Vidal, Maciej Zakrzewski.

Informacje o XIII Szkole Letniej Studia Kalari.

Regularność w praktyce kalari

Podczas ostatniej Szkoły Letniej Studia Kalari pojawiło się nastepujące pytanie: jeśli ćwiczę online, jak często powinnam trenować? Odruchowa odpowiedź: codziennie (w domyśle: codziennie powinno się też trenować nie online). Ale czy na pewno? W tym artykule chciałabym poruszyć tę kwestię i być może obalić mit chwały codziennych treningów, niezależnie od tego czy odbywają się one online czy na żywo.

Co ma wpływ na regularność

Regularność treningów to tak naprawdę bardzo złożona kwestia, na którą wpływają m.in. pora roku, pora dnia, indywidualne predyspozycje i kondycja zdrowotna ćwiczącego (ogólna i w danym dniu), wiek i tryb życia (rodzina, praca) oraz cel ćwiczeń.

Inny rytm praktyki będzie miał młody, żwawy chłopak, inny dziewczyna (m.in. ze względu na miesiączkowanie); inny pracujący młody rodzic (zwłaszcza niedosypiająca matka), a inny osoba, która może dowolnie dysponować swoim czasem, ale ma kontuzję kolana lub prowadzi nieregularny tryb życia, wypełniony stresem, byle jakim jedzeniem i zaburzonym snem. Inny tryb życia prowadzi zawodowy sportowiec, a inny sportowiec-amator.

Nie ma jednego idealnego wzoru dla wszystkich, ale z pewnością istnieje wiele przekonań na temat tego, jak i ile powinno się ćwiczyć, pod ogromną presją społeczną dążąc do idealnego wzorca. Oczekuje się szybkich – i długotrwałych – efektów, bez refleksji i analizy swojej sytuacji i procesów zachodzących w sobie i wokół siebie.

Z drugiej strony nie chodzi też o to, by ćwiczyć z doskoku lub zupełnie odpuścić aktywność fizyczną pod pretekstem zabiegania, zmęczenia, choroby lub braku potrzeby ruchu. Ćwiczenia fizyczne są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, zarówno ze względu na procesy fizjologiczne, jak i mentalne, i mają – w szerszej perspektywie – wpływ na stan naszego ducha. Być może dla czytelników tego bloga są to kwestie oczywiste, ale być może ktoś właśnie znajduje się w takim momencie życia, że potrzebuje chwili refleksji nad swoją aktualną sytuacją i dokonania pewnych przemian w trybie swojego funkcjonowania. Być może też wiemy o tym w teorii, ale z różnych powodów (np. przyzwyczajenia, pośpiechu, braku pomysłów, małej świadomości ciała) nie udaje nam się wdrożyć bardziej korzystnych dla nas nawyków. Może zdarzyć się, że dopiero kryzys lub kontuzja spowodują refleksję i wprowadzenie zmian w życie. Nie muszą być to drastyczne kroki; czasem wystarczy zmienić jeden mały element, który w dalszej perspektywie pociągnie za sobą inne. 

Na wypalenie – ajurweda

Szczerze mówiąc, to sama jestem obecnie w momencie, gdy od kilku tygodni analizuję swoją aktualną sytuację życiową i związaną z nią częstotliwością treningów. Robię to z pomocą ajurwedy. Eureka? W końcu mój mąż jest terapeutą ajurwedyjskim i od wielu miesięcy (lat?) dawał mi różne rady, ale ja byłam przekonana o swojej niezniszczalności i tym, że żyję dość zdrowo, więc nie widziałam problemu.

Ale ponieważ teraz mam 39 lat, 3 dzieci i bagaż różnych doświadczeń, przyszedł czas na okresową weryfikację tego, jak żyję; tego, co zależy ode mnie, a na co nie mam wpływu. Ponieważ moje zmęczenie niedawno osiągnęło poziom krytyczny (łącznie z zeszłoroczną kontuzją kolana), od trzech tygodni (a przede mną jeszcze 5) odpoczywam, czyli spędzam czas tak, jak chcę. W moim przypadku jest to miks rodzinnych wyjazdów wakacyjnych (nad morze i jezioro; wybór nie jest przypadkowy – przemożna potrzeba zanurzenia w wodzie) i tygodni spędzanych w domu. W domu trochę pracuję, trochę sprzątam piwnicę, smażę dżemy, spotykam się z przyjaciółmi, dużo czytam (nabyłam 8 książek o ajurwedzie i czytam je po kolei), prowadzę dziennik i wyciągam wnioski. Rozumiem lepiej powody swojego zmęczenia, by nie powiedzieć: wypalenia, zauważam mechanizmy działania mojego organizmu i umysłu, dowiaduję się nowych rzeczy, przypominam sobie to, co już wiedziałam, wprowadzam zmiany i zastanawiam się, jak działać lepiej w przyszłości.

Jestem wdzięczna, że mam możliwość tego zatrzymania się na prawie dwa miesiące i zastanowienia, jak postępować dalej. W tym czasie powoli rośnie też moja chęć powrotu do regularnych zajęć kalarippajattu od września. Kiedyś myśl o kilkutygodniowej lub miesięcznej przerwie w praktyce powodowała we mnie stres, że stracę kondycję, postępy, że się cofnę, rozleniwię itp. itd. Teraz mam na tyle dużo zaufania do siebie samej, że wiem, czego potrzebuję i że czas odpoczynku jest niezbędny do regeneracji ciała i ducha. I że nie ma jednej recepty na to, ile taki czas powinien trwać.

Istnieje wiele związków między terapiami ajurwedyjskimi i kalarippajattu (pisałam o nich w tym artykule), więc siłą rzeczy studiując teraz książki o ajurwedzie, zastanawiam się, jak połączyć tę wiedzę z regularną praktyką sztuki walki.

Regularność w Indiach

Tradycyjnie w Kerali ćwiczy się kalarippajattu codziennie wcześnie rano, zazwyczaj między 6:00 a 9:00. Wynika to z kilku czynników. Po pierwsze jest wtedy jeszcze chłodno i rześko. Około 9:00–10:00 temperatura wrasta i intensywny trening byłby szkodliwy dla organizmu. Po drugie według ajurwedy najlepszy czas na ćwiczenia to właśnie okres między 6:00 a 10:00 rano, gdy panuje pora doszy kapha. Charakteryzuje ją ociężałość i bezruch, dlatego warto przełamać ją ruchem, aktywnością, oczyszczaniem i transformacją energii, z której następnie będziemy korzystać przez większość dnia. Aktywność fizyczna reguluje działanie organów wewnętrznych, udrażnia kanały ciała fizycznego i subtelnego, by zarówno płyny ustrojowe, jak i energia mogły swobodnie krążyć w organizmie.

Jednakże warto zauważyć, kto w Kerali ćwiczy kalari rano i robi to codziennie lub kilka razy w tygodniu – to przede wszystkim dzieci, uczniowie i uczennice szkół oraz raczej młodzi mężczyźni (choć oczywiście nie tylko), czyli osoby, które rano nie mają zbyt wielu obowiązków domowych i nie opiekują się innymi. Po treningu biorą szybki prysznic i idą do szkoły lub pracy. Do tego są w wieku ok. 12–25 lat, gdy organizm jest w stanie podejmować częstą, intensywną aktywność fizyczną i dość szybko regenerować się. Nawet w Kerali są jednak okresy, gdy ze względu na upalny klimat i wakacje szkolne treningi nie odbywają się, a w ciągu roku jest także wiele innych okazji, takich jak święta religijne, rodzinne czy państwowe, gdy regularna praktyka jest zawieszana.

Inaczej wygląda sytuacja w innych szkołach kalari w Indiach, które zlokalizowane są przede wszystkim w dużych miastach, gdzie w zajęciach uczestniczą najczęściej osoby dorosłe. Zajęcia prowadzone są kilka razy w tygodniu, ale niekoniecznie codziennie rano. Styl życia uczestników przypomina Zachodni; na trening często przybywają po wielu godzinach spędzonych w biurze lub na uczelni. Do tego można dodać dojazdy, zakupy, gotowanie, sprzątanie, odprowadzanie dzieci do szkoły i wiele innych zajęć… 

Żadnych wyzwań

Według ajurwedy najkorzystniejsza jest umiarkowana aktywność fizyczna, która nie doprowadza do wycieńczenia organizmu. Jak się to ma do treningu sztuki walki, który per se kojarzy się z wyciskiem, hartowaniem ducha, dyscypliną, przekraczaniem granic i „wychodzeniem poza strefę komfortu”? Osobiście już rzygam, gdy spotykam się z tym ostatnim sformułowaniem; oraz z hasłem „wyzwanie” – wyzwaniem jest zwykłe życie, nie muszę się jeszcze katować narzucaniem sobie presji w jakiejś sprawie (wyzwaniem jest np. odwiezienie w zimie trójki małych dzieci do trzech różnych placówek i zdążenie w miarę punktualnie do pracy). Raczej zadam sobie pytanie: po co mi to? Co chcę sobie udowodnić? A może tylko innym? Co mnie motywuje do podjęcia działania?

W praktyce kalarippajattu intensywność treningu jest ustalana indywidualnie, nawet jeśli grupa ćwiczy razem. Dotyczy to zwłaszcza osób początkujących, którym trening sprawia wiele trudności – dopiero zaczynają budować siłę, rozwijać elastyczność, pogłębiać oddech i koordynować go z ruchem, nie mówiąc o późniejszych układach walk i nauce o punktach witalnych. Oddech jest właśnie jedną z kluczowych kwestii przy regulowaniu intensywności treningu. Powinniśmy ćwiczyć na tyle, żeby móc oddychać przez nos. Stopniowo nasz oddech będzie się wydłużał i pogłębiał, umożliwiając większą intensywność ćwiczeń. Proces ten w zależności od indywidualnej kondycji może trwać kilka tygodni lub miesięcy. Jeśli ćwiczymy i zaczynamy ciężko dyszeć, to znak, że nasz organizm nie jest gotowy na taki wysiłek. Powinniśmy albo zwolnić tempo, albo zmienić ćwiczenie, albo odpocząć. Mistrzowie kalari nie zmuszają nikogo do wysiłku, który leży poza czyimś zasięgiem. „Zmuszają” tylko tych, o których wiedzą, że to zniosą, bo ich organizmy i psychika są przygotowane na większe obciążenie – które też zmienia się w czasie. Zresztą na pewnym etapie praktyki największą trudnością jest praca z ego i świadomością, a nie ciałem fizycznym.

Mistrzowie i adepci kalarippajattu w wieku 40+ stopniowo ćwiczą rzadziej i mniej intensywnie, jednak ich technika i świadomość nie przestają się rozwijać. Praktyka przenosi się bardziej do sfery duchowej. A jednocześnie są mistrzowie i mistrzynie w wieku 80+, którzy wciąż aktywnie uczą i władają bronią, choć oczywiście nie z wigorem 20-latka.

To jak często mam ćwiczyć?

Wracając do pytanie: jak często ćwiczyć kalari? Jedyna możliwa odpowiedź brzmi: to zależy. Aby móc zaobserwować postępy, najlepiej jest ćwiczyć 2–3 razy w tygodniu.

Trzeba jednak wziąć pod uwagę swój wiek, sytuację życiową (obowiązki zawodowe i rodzinne), porę roku i dnia, a także zdrowie i zastanowić się najpierw, jak często naprawdę chcę ćwiczyć i dlaczego. Czy to jest moja podstawowa aktywność fizyczna, którą dopełniam okazjonalnymi spacerami, jogą, rowerem, fitnessem etc. czy odwrotnie – kalari to dodatek do jogi lub sportu. A może to jedyna aktywność ruchowa, jaką uprawiam? Na ile trening jest dla mnie ważny i jak mogę włączyć go do swojego aktualnego trybu życia?

Jeśli ustalę to ze sobą, mogę zastanowić się, kiedy chcę ćwiczyć i co mogę zrobić, żeby rzeczywiście działać w takim rytmie. Jeśli chcę ćwiczyć 2 razy w tygodniu po godzinie rano, ale odwożę dziecko do szkoły albo pracuję na poranną zmianę, może na początek zacznę od jednego dnia, gdy jest to możliwe i ogólnych krótkich ćwiczeń rozgrzewkowych w drugi dzień, kiedy nie mam dużo czasu (chyba że wczesne wstawanie nie jest dla mnie trudne i mogę poćwiczyć o 6 rano). Do tego w pozostałe dni pójdę na spacer do parku, lasu lub nad morze. Jeśli mam psa, to w ogóle nie ma tematu – nie mam czasu na trening, ale trzy razy dziennie wyjdę na spacer z psem (chyba że każę go wyprowadzić dzieciom).

Być może spacer nie zaspokoi w pełni mojej potrzeby intensywności ruchu (choć mogę trochę biec lub iść marszem), ale też się liczy. Nie trzeba niepotrzebnie obciążać się wyrzutami sumienia, że nie trenuje się codziennie po godzinie, jeśli aktualny kontekst życiowy nam na to nie pozwala. Być może taki rytm będzie możliwy przez kilka tygodni lub miesięcy, a potem się zmieni.

Jeśli chcę chodzić na zajęcia organizowane o określonej porze i nie mam innych obowiązków w tym samym czasie, to najważniejsze jest pytanie: po co ćwiczę? Czy te zajęcia są dla mnie ważne i dlaczego.

Jeśli mój tryb życia jest intensywny, szybki, pełen przemieszczania się i zmian, a zależy mi na regularnej praktyce kalarippajattu, muszę zastanowić się, z czego zrezygnuję, by nie opaść z sił i by praktyka miała korzystny wpływ na moje zdrowie i ogólną kondycję.

3R: Regeneracja, różnorodność, równowaga

Niezależnie od tego, jak często uczestniczymy w treningach kalarippajattu czy innych zajęciach ruchowych, ważne jest, by równoważyć realizowany podczas nich typ ruchu innym. W przypadku kalari korzystnie działa aktywność na świeżym powietrzu w ekspozycji na światło słoneczne, rozciąganie, powolne formy jogi (np. yin joga), pływanie, spacery w naturalnym otoczeniu (zieleń, woda, góry). Te aktywności równoważą ognisty, intensywny charakter kalarippajattu i pomagają w regeneracji. Dodatkową regenerację zapewni kąpiel lub prysznic, masaż, zabieg relaksacyjny, a w wersji minimum – leżenie na kanapie w ciszy i bezruchu (także umysłowym).

Będzie mi miło, jeśli dasz znać, czy ten temat Cię zainteresował i jakie masz przemyślenia z nim związane 🙂 Możesz zostawić komentarz poniżej lub napisać do mnie maila.

Kalari, kalaripayat czy kalarippajattu?

kalari kalarippajattu kalaripayattuRozmowa zazwyczaj wygląda tak: – Uprawiam sztukę walki. – O, a jaką? – Kalarippajattu. – [Konsternacja] Yyyy… nigdy nie słyszałam/-em. Jak to się nazywa? Nie powtórzę…

Z jednej strony rozumiem, że nazwa może zaskoczyć, ale z drugiej jeśli ktoś potrafi powiedzieć “Szczebrzeszyn” lub “źdźbło”, to z “kalaripajatu” (tak słychać) też sobie poradzi…

Jak właściwie nazywa się ta sztuka walki i jak się to pisze, i jak się to czyta, i co to znaczy? Nie dość, że mało kto o kalari słyszał, to jeszcze nie można powtórzyć nazwy (o jej napisaniu nawet nie wspominam) – i jak tu ją popularyzować? W tym artykule wyjaśnię, jak to z tym kalari, kalaripayat i kalarippajattu jest naprawdę.

Nie wiem, na ile czytelników bloga językowe niuanse interesują, więc nie będę bardzo zagłębiać się w szczegóły, choć ja osobiście lubię takie tematy (od dziecka uczyłam się różnych języków i przez dwa lata studiowałam też łacinę i grekę antyczną). Zależy mi też na jasności w temacie kalarippajattu, zwłaszcza że nie jest łatwo dotrzeć do wyjaśnień na temat pisowni tej nazwy. 

Co oznacza nazwa kalarippajattu?

Choć sama sztuka walki kalarippajattu ma powstała setki, a może i tysiące lat temu (więcej o historii tutaj), jej nazwa w obecnej postaci funkcjonuje dopiero od początku XX wieku. Składa się z dwóch słów: kalari (od sanskryckiego khalurika) – oznaczającego miejsce treningu wojskowego, przestrzeń, arenę oraz payatt (od tamilskiego payil), które tłumaczy się jako ćwiczenia, trening, naukę. Wcześniej używano tych słów, ale osobno. Słowem kalari określa się też m.in. salę do ćwiczeń kathakali czy kudijattam (keralskie gatunki teatralno-taneczne) i miejsce wykonywania zabiegów leczniczych i masaży.

Kalari, kalaripayat czy kalarippajattu – która wersja jest poprawna?

കളരിപ്പയറ്റ് 

To słowo zapisane w alfabecie malajalam (języku, którym mówi się w Kerali) w transliteracji polskiej wygląda tak: kalarippajatt ( w wersji angielskiej: kalarippayatt). Malajalam to język sylabiczny, w którym jednej literze odpowiada jedna sylaba z domyślną samogłoską (“a”), którą można modyfikować za pomocą różnych znaków diakrytycznych, czyli nazwę można rozpisać następująco:

(ka) (la) രി (ri) പ്പ (ppa) (ya) റ്റ് (tt) 

Choć poprawna transliteracja słowa to kalarippayatt, jest ona na tyle skomplikowana, że funkcjonują rozmaite formy zapisu – oczywiście także w samej Kerali i Indiach. Najczęściej spotykane wersje anglojęzyczne to: kalaripayattu, kalarippayattu, kalaripayat, kalarippayat i – na szczęście dla wszystkich – skrócona wersja: kalari. 

when the body becomes all eyesWersja kalarippayattu została spopularyzowana na Zachodzie przede wszystkim przez Phillipa B. Zarrillego, autora wydanej w 1998 roku książki “When the Body Becomes All Eyes. Paradigms, Discourses and Practices of Power in Kalarippayattu, a South Indian Martial Art” (zapraszam także do lektury artykułu na temat książek o kalari) i na niej opieram wersję polską: kalarippajattu. O końcowe “u” można się spierać (teoretycznie – w pisowni – go nie ma, ale w wymowie przedłuża się trochę “t” i jakby je słychać), a liczba “p” i “t” choć w pisowni też jest jasno określona, to w wymowie słychać te głoski pojedynczo. Stąd rozmaite wersje nazwy.

Transliteracja słów z alfabetów indyjskich bywa skomplikowana, ponieważ występują w nich dźwięki, które trudne oddać w innym systemie zapisu.  Na przykład czasem lepsze odpowiedniki są w języku polskim niż w angielskim, ponieważ w polskim mamy dźwięki “s”, “ś” i “sz”, choć w językach indyjskich występuje raczej twarde i miękkie “sz” (2 rodzaje), a nie “ś”. W angielskim jest za to tylko “s” i “sh” (czytane jako miękkie sz).  Na przykład imię ശങ്കര്‍ to po polsku Śankar. Tymczasem w transkrypcji angielskiej mamy wersję Shankar lub Sankar (mój mąż ma w paszporcie napisane Sankar i niektórzy tak wymawiają to imię).  Oprócz tego jest wiele innych liter, które nie ułatwiają nauki malajalam, jak dwa rodzaje “l” (jedno wymawia się prawie jak “ż”), “r” czy “n”. Do tego wiele spółgłosek występuje w wersji retrofleksyjnej i aspirowanej (t, th, ṭ, ṭh), a samogłoski mogą być długie lub krótkie. Kilka przykładów:

  •  ആന (aana) – słoń (długie “a”)
  • പഴം (pazham) – owoc (ഴ to “l”, które czyta się podobnie jak “ż”)
  • ഞങ്ങൾ (ñaṅṅaḷ) – my (wymowa zbliżona do “niangal”)
  • അടി (aṭi) – uderz (“t” wymawia się podobnie do “d”)
  • കഥ (katha) – opowieść (“t” z przydechem)
  • തിരുവനന്തപുരം (Tiruvanaṁtapuram) – Tiruwanantapuram, stolica stanu Kerala

Nic dziwnego zatem, że słowa indyjskie zapisywane są w alfabecie łacińskim w bardzo różnych wersjach. Mimo że istnieje naukowy system transliteracji, w praktyce, zwłaszcza nieoficjalnej (choć różnice występują także w zależności od stanu, administracji i oczywiście urzędnika), zapis jest upraszczany i opierany często na słuchu. Jeśli kogoś interesuje cały alfabet i wymowa w malajalam, znajdzie więcej informacji na przykład na tej stronie.

W Indiach funkcjonują 22 języki urzędowe (niektóre korzystają z tego samego alfabetu, dewanagari, ale wiele języków ma własne alfabety, tak jak m.in. malajalam) i ponad 400 dialektów, więc skala tego zjawiska jest bardzo duża. Artykuł ten nie wyczerpuje tematu, a ma jedynie zasygnalizować stopień skomplikowania kwestii nazewnictwa oraz zachęcić do wyciągnięcie jedynego możliwego wniosku: kalarippajattu nie jest takim trudnym słowem. A kalari to już w ogóle.

PS Osobny temat to nazwy indyjskich miast, które w czasach rządów brytyjskich (1858–1947) były przemianowane. Od czasu odzyskania przez Indie niepodległości (1947) stopniowo wraca się do nazw oryginalnych, ale wiele z nich wciąż funkcjonuje równolegle. Przykładowe zmiany:

  • Bombaj – Mumbaj
  • Madras – Ćennaj
  • Kalkuta – Kolkata
  • Triwandrum – Thiruwananthapuram
  • Bangalore – Bengaluru