Szkoła letnia to obok zimowej praktyki w Indiach nasz najważniejszy wyjazd treningowy w roku (zwłaszcza w okresie pandemii, która przerwała coroczne wyjazdy do Kerali). Podchodzimy do niego inaczej niż do innych, zazwyczaj krótszych warsztatów, starając się stworzyć jak najlepsze warunki do praktyki kalari, która jest nadrzędnym celem szkoły.
W tym artykule chciałabym podzielić się wspomnieniami ze starych czasów, ale też pokazać specyficzne cechy szkoły, które staramy się zachowywać cały czas.
Przed-szkole
Studio Kalari założyliśmy w maju 2010 roku pod auspicjami wrocławskiego Instytutu Grotowskiego i już w tym samym roku zorganizowaliśmy dwa 5-dniowe warsztaty letnie. Odbywały się we Wrocławiu w jednej z siedzib Instytutu Grotowskiego, Studiu na Grobli. Uczestnicy przychodzili tam tylko na zajęcia, które odbywały się rano i po południu, ale nie mieszkali razem i spotykali się właściwie tylko podczas treningów. Część z nich przyjechała wtedy tylko na jeden warsztat, ale część brała udział w obu wydarzeniach. Niektórzy z nich wciąż ćwiczą kalari, a także przyjaźnią się lub pozostają z nami w kontakcie do dziś.
Szkoły letnie w Brzezince (2011–2018)
W kolejnym roku, 2011, postanowiliśmy jednak zorganizować pierwsze warsztaty wyjazdowe, korzystając z faktu, że Instytut dysponował leśną siedzibą w Brzezince koło Oleśnicy. W tym miejscu, a także w pobliskiej Ostrowinie, w latach 1971–1981 prowadzone były m.in. działania parateatralne oraz projekt Teatr Źródeł kierowane przez Jerzego Grotowskiego. Po kilkunastu latach przerwy w użytkowaniu budynek w Brzezince został wyremontowany i od 2002 odbywają się tam różne działania warsztatowe i rezydencje artystyczne.
Budynek mieści pokoje mieszkalne, łazienki, kuchnię oraz dużą salę warsztatową na parterze i mniejszą na piętrze. Choć stoi niedaleko szosy (którą słychać w oddali, ale jej nie widać), jest praktycznie otoczony lasem. Tuż obok domu przepływa strumień, a nieco dalej znajduje się staw, w którym gustują raczej wędkarze, ale na upartego można w nim także popływać. Ze względu na oddalenie od cywilizacji (do sklepu jest kilkanaście kilometrów, a do najbliższych sąsiadów idzie się kawałek przez las i pola) oraz słaby zasięg i internet (w telefonie) atmosfera Brzezinki sprzyja odbodźcowaniu, wyciszeniu, zapomnieniu o codziennych sprawach świata, otaczającym hałasie i szumie informacyjnym. Kilka dni w takich okolicznościach wraz z praktyką kalari, prostym jedzeniem i życzliwą atmosferą pozwalało na reset energetyczny i mocne skupienie na treningu. Oczywiście były też takie szczegóły, jak myszy w kuchni, zatkane toalety i zimna woda w prysznicu, ale stanowiły one mały element dobrodziejstwa całego inwentarza.
Kalari i bharatanatjam
Do współpracy przy pierwszej szkole w 2011 roku zaprosiliśmy tancerkę i nauczycielkę jednego z klasycznych indyjskich tańców, bharatanatjam, Agnieszkę Kapelko, która jest także założycielką grupy tanecznej Mayura.
Cały dzień wypełniony był treningami: dwa razy dziennie kalari i dwa razy taniec. Uczestnicy mogli wybrać udział we wszystkich zajęciach (w sumie prawie 8 godzin dziennie) lub tylko w tańcu lub tylko sztuce walki. Szkoła trwała 5 pełnych dni, co okazało się zdecydowanie za mało. W kolejnym roku postanowiliśmy więc wydłużyć pobyt do pełnych 7 dni treningowych (przyjazd i wyjazd zaplanowany był w dodatkowe dni).
Kalari i kućipudi
Ten model szkoły – sztuka walki i taniec – kontynuowaliśmy do roku 2018, a w ostatni wieczór warsztatów grupa taneczna prezentowała niezwykłe efekty swojej intensywnej, kilkudniowej pracy. Agnieszka prowadziła zajęcia jeszcze w 2012 i 2013 roku, a następnie w latach 2014–2015 towarzyszyła nam pochodząca z Mauritiusa i mieszkająca we Włoszech tancerka kućipudi o indyjskich korzeniach, Chitrangee Uppamah.
Uczestnikom szkoły w 2015 roku i 7 dni było mało, więc w 2016 roku daliśmy się namówić na kolejne wydłużenie szkoły – tym razem do 10 dni. Okazało się jednak, że przedobrzyliśmy i bardzo niewiele osób mogło przyjechać na tak długi okres i żeby szkoła mogła się odbyć, wyjątkowo zgadzaliśmy się na dołączanie do warsztatów po rozpoczęciu lub wyjeżdżanie przed ich zakończeniem. Było to niezbyt korzystne doświadczenie dla wszystkich.
W czasie warsztatów grupa pracuje i mieszka razem, tworzy się specyficzna atmosfera i zachodzi proces nauczania oraz integracji, który ma swoją dynamikę. Dojazdy i odjazdy uczestników zaburzają ten rytm i konstelację ludzką. Zawsze zależało nam m.in. na tym, żeby osoby, które przyjeżdżają, były w pełni skupione na uczestnictwie w szkole i nie traktowały jej jako jednego z punktów na swojej mapie turystycznej (kilkakrotnie zdarzyło nam się od tamtej pory, że wymóg obecności we wszystkich dniach był dla niektórych chętnych nie do przejścia). O ile jednak w przypadku krótszych warsztatów, np. weekendowych, nie przywiązujemy aż takiej wagi do 100%-owego uczestnictwa, szkoła letnia jest wyjątkiem.
Wracając do roku 2016, ostatecznie uzbierała się grupka chętnych na treningi kalarippajattu, ale przyjazd Chitry i jej zajęcia taneczne z wielkiem żalem musieliśmy odwołać.
Kalari i kathakali
W związku z tamtymi doświadczeniami, w 2017 roku postanowiliśmy wrócić do formuły 7 dni praktyki + 2 dni na dojazd i powrót, która najlepiej się sprawdziła. Gościem zaproszonym do współprowadzenia zajęć podczas ostatnich dwóch szkół, które odbywały się w Brzezince, w 2017 i 2018 roku, był włoski reżyser i aktor, a także tancerz kathakali, Mario Barzaghi. Towarzyszyły mu Rosalba Genovese i Maria Rita Simone, które wraz z nim tworzą zespół Teatro dell’Albero.
Podobnie jak w poprzednich latach zajęcia tańca przeplatały się z treningami kalarippajattu. Wieczory spędzaliśmy często przy ogniu – przy ognisku, kominku lub ucząc się tańca z ogniem, podczas którego podpala się m.in. dwa końce kijów, którymi uczyliśmy się kręcić podczas treningów.
Ponieważ byliśmy z Sankarem młodymi rodzicami (nasze dzieci urodziły się w latach 2009, 2012 i 2014), przez kilka lat na szkołach towarzyszyła nam opiekunka do dzieci, a wśród uczestników były też inne młode mamy ze swoimi pociechami lub całe rodziny. Do tej pory zresztą dzieci i psy (nasze własne i uczestników) uzupełniają skład szkół.
Szkoły letnie w Strużynach (od 2019)
W związku z zakończeniem naszej współpracy z Instytutem Grotowskiego w 2018 roku, pojawiła się potrzeba znalezienia miejsca na kolejną szkołę letnią, która miała się odbyć w 2019 roku.
Z pomocą przyszła moja przyjaciółka i prezeska Towarzystwa Kultury Czynnej, Jola Sakowska. Nawiązaliśmy z nią współpracę zarówno w zakresie prowadzenia regularnych zajęć we Wrocławiu, jak i szkół letnich, które zaczęliśmy organizować w wiejskiej bazie Towarzystwa, w Strużynach pod Gorzowem Wielkopolskim. Tym sposobem historia zatoczyła koło, ponieważ ja sama jeszcze jako licealistka przyjeżdżałam do Strużyn na różne warsztaty artystyczne i teatralne w latach 2000–2002.
Kalari i natura
Zdecydowaliśmy z Sankarem, że podczas kolejnych szkół letnich skupiamy się tylko na kalarippajattu i nie łączymy tej praktyki z innymi zajęciami. Dzięki temu zarówno uczestnicy, jak i prowadzący zyskali czas na regenerację i odpoczynek, ale też korzystanie z uroków przyrody, która w pewnym sensie stała się współtwórczynią szkoły.
Podczas gdy przy całym swoim uroku Brzezinka była domem schowanym w dość ciemnym i wilgotnym lesie, Strużyny to miejsce pełne światła i otwartej przestrzeni. Mają nieco inny charakter niż Brzezinka – oprócz “naszego” domu, jest tu jeszcze kilka innych: sezonowa agroturystyka, sezonowy ośrodek wakacyjny dla dzieci, 2 opuszczone domy i jedno gospodarstwo, w którym króluje Pani Stenia. Wokół jest mnóstwo wolnej, cichej przestrzeni, nieopodal lasy i pola, w promieniu kilku kilometrów znajduje się też wiele bardzo czystych jezior. Tu także odpoczywa się od ścisku, szumu i betonu, a wiele bliższych i dalszych zakątków domu i okolicy daje możliwość spędzania czasu wolnego zarówno w towarzystwie, jak i samotności.
Jednym z elementów pobytu na szkole jest wspólne przygotowywanie posiłków (i sprzątanie po nich), co jest dodatkowym, choć nie najprostszym, elementem integrującym uczestników. Ponieważ korzystamy z prostych domów, w których nie ma na stałe obsługi, stajemy się poniekąd ich gospodarzami. Z jednej strony taki wybór sprawia, że czujemy się swobodnie i niehotelowo, z drugiej wiąże się to z pewną odpowiedzialnością. Z reguły jednak część osób w kuchni czuje się jak ryba w wodzie, co ta druga część – okazująca mniejszy entuzjazm do gotowania – przyjmuje z ulgą i w ten sposób wszyscy się uzupełniają.
Plan dnia
Jak wygląda nasz dzień na szkole letniej? Zazwyczaj wstajemy ok. 7 rano, woda/herbata/kawa, pierwszy trening trwa od 8:00–10:00. Po nim jemy śniadanie i mamy czas wolny – poza dyżurem kuchennym – do obiadu (ok. 14:30). Po obiedzie ponownie czas wolny, zakończony energetycznym podwieczorkiem (herbata/kawa i coś słodkiego), po którym następuje drugi trening, który trwa ok. 2–2,5 godziny. Zajęcia kończą się ok. 20:00. Potem kolacja, pogaduchy, spacery, lektury i spać.
Może wydawać się, że to niewiele – tylko 4 godziny zajęć dziennie – ale treningi kalari są intensywne i dynamiczne, i konieczna jest odpowiednia regeneracja, a także odżywianie. Poziom i intensywność zajęć dopasowana jest do uczestników – początkujący ćwiczą wolniej, uczą się nowych pozycji i ćwiczeń, mają styczność z wieloma nowymi elementami praktyki, co zużywa wiele energii na poziomie fizycznym, jak i mentalnym. Osoby zaawansowane robią to samo, tylko szybciej i więcej: dopracowują skomplikowane sekwencje i uczą się nowych, a także powtarzają i poznają nowe walki wręcz i z użyciem broni . Dodatkowo Sankar często wplata w treningi mini-wykłady na temat anatomii i fizjologii, odwołując się do naturalnych systemów medycyny indyjskiej: ajurwedy i kalari ćikitsy.
Uczestnicy
Co roku grupa uczestników szkoły letniej stanowi mieszankę osób zupełnie początkujących, bez doświadczenia w kalarippajattu, osób ćwiczących w miarę regularnie we Wrocławiu oraz osób z mniejszym lub większym doświadczeniem w praktyce, które nie mają możliwości ćwiczyć z nami regularnie i szkoła jest dla nich wyjątkową okazją do praktyki. Prawie zawsze skład grupy jest międzynarodowy, a lista uczestników zaczyna zapełniać się jeszcze zanim oficjalnie ogłosimy nabór (choć oczywiście zawsze jest na niej pewna rotacja). W tym roku (2023) uczestnicy przyjadą do nas ze Słowacji, Szwajcarii, Hiszpanii, Holandii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych oraz, oczywiście, z Polski – czekamy już na nich i na szkołę!
Autorzy zdjęć: Rut Figueras, Irena Lipińska, Magdalena Mądra, Dominik Płatek, Justyna Rodzińska-Nair, Arnau Vidal, Maciej Zakrzewski.
