Historia

MITOLOGIA I LITERATURA

Mario Barzaghi w roli Paraśuramy w spektaklu kathakali. Fot. Rut Figueras

Mitologia mówi, że pierwszym guru stylu północnego kalarippajattu był Paraśurama, szósty awatar Wisznu, który także stworzył Keralę i otrzymał topór (paraśu) od Śiwy i od niego miał się nauczyć od niego sztuki wojennej, a następnie utworzyć pierwsze kalari.

Z kolei w stylu południowym pierwszym mistrzem był nieśmiertelny Agastja – znawca medycyny i ziołolecznictwa. Jak podaje Mahabharata, był on także nauczycielem Drony, którego wyposażył w oręż. Wierzy się, że Agastja zamieszkał na terenie dzisiejszego stanu Tamil Nadu i był twórcą pierwotnej wersji języka tamilskiego, którą stworzył na prośbę Śiwy; uważa się go także za pierwszego nauczyciela sztuki walki.

Czasem można się spotkać z twierdzeniem, że kalarippajattu stanowi matkę wszystkich sztuk walki. Uważa się, że buddyjski mnich Bodhidharma w VI wieku n.e. odbył wędrówkę z południa Indii na północ, aż do Himalajów, nauczał sztuki wojennej między innymi mnichów z Shaolin. Stamtąd elementy kalarippajattu miały być stopniowo przenoszone dalej na Wschód i włączane do innych systemów walki.

O sztukach walki mowa jest także w wielu epopejach i świętych pismach hinduizmu – Mahabharacie, Ramajanie, Agni Puranie czy Dhanurwedzie, choć traktuje się w nich raczej ogólnie o walce i zasadach prowadzenia wojny i nie wyszczególnia się jednej, określonej techniki. Wyjątkiem jest Dhanurweda, która mówi głównie o sztuce łucznictwa, jednak pojawia się w niej także wiele opisów zwyczajów i rytuałów towarzyszących treningowi i walce, obecnych do dziś w kalarippajattu (omawia się tam stosunek do boga i guru, szacunek wobec broni, rolę oddechu i koncentracji, sposoby przygotowania do walki).

Kolejną grupę pism, nawiązujących do sztuki wojennej, stanowią późniejsze już dzieła południowoindyjskie, głównie tamilskie. Literatura epoki Sangam (VI wiek p.n.e. – IV wiek n.e.) zawiera wiele utworów opowiadających o wojnach, bohaterskich czynach czy obyczajach społecznych.

Utwory, w których znajdują się bezpośrednie nawiązania do keralskiej sztuki walki, to przede wszystkim zbiór poematów Vadakkan Pattukal – Ballady Północnego Malabaru, powstały w XVIII wieku. Istnieje także zbiór Tekkan Pattukal (Ballady Południowe), ale to w pierwszym z nich opowiedziane są historie legendarnych bohaterów, którzy mistrzowsko opanowali kalarippajattu. Najbardziej popularnymi z nich są Aromal Ćekawar, Taćoli Otenan, a także legendarna wojowniczka, Unnijarća.

HISTORIA

Przypuszcza się, że jako zwarty system ćwiczeń fizycznych połączonych z praktyką duchową kalarippajattu pojawiło około XII wieku n.e., choć prawdopodobnie jego podstawy istniały już wcześniej. Złoty wiek rozwoju Kerali przypadł na IX i X, gdy terytorium dzisiejszej Kerali podzielone było na rządzone przez królów okręgi, które z kolei składały się z mniejszych centrów administracyjnych złożonych z wiosek. Wiek X zakończyły walki między dynastiami, które spowodowały wiele zmian ekonomicznych i społecznych, w tym militaryzację społeczeństwa keralskiego – wprowadzono stały i powszechny trening wojskowy. W całym państwie tworzono akademie wojskowe, kalari, w których młodzież szkoliła się w zakresie posługiwania się bronią, a następnie zasilała lokalne oddziały.

Wojownicy wywodzili się ze szlacheckiej kasty najarów (przyjęła się jej zanglicyzowana pisownia „Nair”), którzy do tego przydomku dodawali nazwiska rodowe, pozwalające na identyfikację ich genealogii. Najarowie, którzy prowadzili kalari, otrzymywali tytuł „Panikkar” lub „Kurup”. Z kolei w sąsiadującym z Keralą Tamil Nadu kastą wojowników byli nadarowie. Tak jak najarowie tradycyjnie związani byli z kalarippajattu, tak nadarów łączy się ze sztuką walki pochodzenia tamilskiego, varma ati. Oprócz tego, że technikami sztuki wojennej posługiwano się w celach obronnych, wykorzystywano je także do rozstrzygania wewnętrznych sporów.

Mistrzowie kalarippajattu znali się nie tylko na rzemiośle wojennym, ale także na medycynie (kalari cikitsa) i ziołolecznictwie, które wykorzystywali do opatrywania rannych w walkach żołnierzy. Służyli także ludności swoich wiosek i miast jako lekarze.

Żołnierze z kolei dzięki intensywnemu treningowi fizycznemu byli jednocześnie pierwszymi wykonawcami teatru-tańca, między innymi kathakali oraz krysznattam, które powstały na przełomie XVI i XVII wieku. Z treningu wojskowego zaczerpnięto ćwiczenia mające na celu uelastycznienie i wzmocnienie ciała, z kroków komponowano układy choreograficzne, a całość praktyki dopełniały masaże z użyciem olejów. Dzięki długoletniemu i intensywnemu treningowi i dyscyplinie aktorzy byli w stanie występować na scenie w ciężkich kostiumach po kilkanaście godzin. Chętnie odgrywano heroiczne czyny mitologicznych czy legendarnych postaci, a widowiska takie uświetniały uroczystości państwowe i święta religijne. Elementy praktyki kalarippajattu znalazły się również w treningu aktorów kudijattam, a także w wielu ludowych keralskich formach widowiskowych.

Po okresie świetności najarów i ich techniki walki, który przypadł przede wszystkim na XVI i XVII wiek, z powodu modernizacji techniki wojennej, a także zmian w strukturze społecznej, stopniowo zmniejszało się ich znaczenie, aż w czasach kolonialnych najarów uznano za zagrożenie dla władzy brytyjskiej. Na mocy rozkazu Anglików na początku XIX wieku Keralczykom zakazano noszenia broni, trzymania jej w domu, a także praktykowaniu kalarippajattu pod karą śmierci lub wygnania. Zarządzenie to przyczyniło się do zmniejszenia popularności kalarippajattu, choć nie do jego całkowitego wyginięcia i zapomnienia. Część mistrzów zrezygnowała z nauczania, a część skupiła się na praktyce medycznej i trenowaniu dzieci. Coraz rzadziej uczono też medytacji, nie przekazywano wiedzy dotyczącej zaawansowanych technik koncentracji mocy wewnętrznej czy znajomości witalnych punktów i sposobów uzdrawiania, a zapisy na liściach palmowych były niewystarczające do samodzielnego odtworzenia praktyk.

Do zreformowania i zorganizowania szkół kalarippajattu, a także odnowienia ducha tej sztuki doszło dopiero w latach ’20 XX wieku na fali ponownego odkrywania przez Indusów rodzimych tradycji. Pokazy kalarippajattu cieszyły się bardzo dużą popularnością – przypominano sobie czasy dawnej świetności kraju oraz jego heroicznej przeszłości.

Wtedy też zaczęto posługiwać się oficjalnie nazwą kalarippajattu. Złożenie kalarippajattu powstało z dwóch słów w języku malajalam: kalari (źródłosłów tamilski to kalam, a sanskrycki: khalurika), które tłumaczy się jako miejsce, przestrzeń, arenę, pole bitwy, oraz payattu (z tamilskiego payil), oznaczające ćwiczenie, praktykę, naukę. Wcześniej do opisu tej sztuki wykorzystywano już te dwa słowa, ale oddzielnie.

W 1958 roku utworzono Kerala Kalarippayat Association (Keralskie Stowarzyszenie Kalarippajattu), które działa do dziś i zrzesza większość keralskich szkół kalarippajattu.