Spotkanie autorskie wokół książki “Kalarippajattu. Holistyczna sztuka walki z Indii”
Wspomnienia ze Szkoły Letniej Studia Kalari 2022
Regularność w praktyce kalari
Kalari, kalaripayat czy kalarippajattu?
Rozmowa zazwyczaj wygląda tak: – Uprawiam sztukę walki. – O, a jaką? – Kalarippajattu. – [Konsternacja] Yyyy… nigdy nie słyszałam/-em. Jak to się nazywa? Nie powtórzę…
Z jednej strony rozumiem, że nazwa może zaskoczyć, ale z drugiej jeśli ktoś potrafi powiedzieć “Szczebrzeszyn” lub “źdźbło”, to z “kalaripajatu” (tak słychać) też sobie poradzi…
Jak właściwie nazywa się ta sztuka walki i jak się to pisze, i jak się to czyta, i co to znaczy? Nie dość, że mało kto o kalari słyszał, to jeszcze nie można powtórzyć nazwy (o jej napisaniu nawet nie wspominam) – i jak tu ją popularyzować? W tym artykule wyjaśnię, jak to z tym kalari, kalaripayat i kalarippajattu jest naprawdę.
Nie wiem, na ile czytelników bloga językowe niuanse interesują, więc nie będę bardzo zagłębiać się w szczegóły, choć ja osobiście lubię takie tematy (od dziecka uczyłam się różnych języków i przez dwa lata studiowałam też łacinę i grekę antyczną). Zależy mi też na jasności w temacie kalarippajattu, zwłaszcza że nie jest łatwo dotrzeć do wyjaśnień na temat pisowni tej nazwy.
Co oznacza nazwa kalarippajattu?
Choć sama sztuka walki kalarippajattu ma powstała setki, a może i tysiące lat temu (więcej o historii tutaj), jej nazwa w obecnej postaci funkcjonuje dopiero od początku XX wieku. Składa się z dwóch słów: kalari (od sanskryckiego khalurika) – oznaczającego miejsce treningu wojskowego, przestrzeń, arenę oraz payatt (od tamilskiego payil), które tłumaczy się jako ćwiczenia, trening, naukę. Wcześniej używano tych słów, ale osobno. Słowem kalari określa się też m.in. salę do ćwiczeń kathakali czy kudijattam (keralskie gatunki teatralno-taneczne) i miejsce wykonywania zabiegów leczniczych i masaży.
Kalari, kalaripayat czy kalarippajattu – która wersja jest poprawna?
കളരിപ്പയറ്റ്
To słowo zapisane w alfabecie malajalam (języku, którym mówi się w Kerali) w transliteracji polskiej wygląda tak: kalarippajatt ( w wersji angielskiej: kalarippayatt). Malajalam to język sylabiczny, w którym jednej literze odpowiada jedna sylaba z domyślną samogłoską (“a”), którą można modyfikować za pomocą różnych znaków diakrytycznych, czyli nazwę można rozpisać następująco:
ക (ka) ള (la) രി (ri) പ്പ (ppa) യ (ya) റ്റ് (tt)
Choć poprawna transliteracja słowa to kalarippayatt, jest ona na tyle skomplikowana, że funkcjonują rozmaite formy zapisu – oczywiście także w samej Kerali i Indiach. Najczęściej spotykane wersje anglojęzyczne to: kalaripayattu, kalarippayattu, kalaripayat, kalarippayat i – na szczęście dla wszystkich – skrócona wersja: kalari.
Wersja kalarippayattu została spopularyzowana na Zachodzie przede wszystkim przez Phillipa B. Zarrillego, autora wydanej w 1998 roku książki “When the Body Becomes All Eyes. Paradigms, Discourses and Practices of Power in Kalarippayattu, a South Indian Martial Art” (zapraszam także do lektury artykułu na temat książek o kalari) i na niej opieram wersję polską: kalarippajattu. O końcowe “u” można się spierać (teoretycznie – w pisowni – go nie ma, ale w wymowie przedłuża się trochę “t” i jakby je słychać), a liczba “p” i “t” choć w pisowni też jest jasno określona, to w wymowie słychać te głoski pojedynczo. Stąd rozmaite wersje nazwy.
Transliteracja słów z alfabetów indyjskich bywa skomplikowana, ponieważ występują w nich dźwięki, które trudne oddać w innym systemie zapisu. Na przykład czasem lepsze odpowiedniki są w języku polskim niż w angielskim, ponieważ w polskim mamy dźwięki “s”, “ś” i “sz”, choć w językach indyjskich występuje raczej twarde i miękkie “sz” (2 rodzaje), a nie “ś”. W angielskim jest za to tylko “s” i “sh” (czytane jako miękkie sz). Na przykład imię ശങ്കര് to po polsku Śankar. Tymczasem w transkrypcji angielskiej mamy wersję Shankar lub Sankar (mój mąż ma w paszporcie napisane Sankar i niektórzy tak wymawiają to imię). Oprócz tego jest wiele innych liter, które nie ułatwiają nauki malajalam, jak dwa rodzaje “l” (jedno wymawia się prawie jak “ż”), “r” czy “n”. Do tego wiele spółgłosek występuje w wersji retrofleksyjnej i aspirowanej (t, th, ṭ, ṭh), a samogłoski mogą być długie lub krótkie. Kilka przykładów:
- ആന (aana) – słoń (długie “a”)
- പഴം (pazham) – owoc (ഴ to “l”, które czyta się podobnie jak “ż”)
- ഞങ്ങൾ (ñaṅṅaḷ) – my (wymowa zbliżona do “niangal”)
- അടി (aṭi) – uderz (“t” wymawia się podobnie do “d”)
- കഥ (katha) – opowieść (“t” z przydechem)
- തിരുവനന്തപുരം (Tiruvanaṁtapuram) – Tiruwanantapuram, stolica stanu Kerala
Nic dziwnego zatem, że słowa indyjskie zapisywane są w alfabecie łacińskim w bardzo różnych wersjach. Mimo że istnieje naukowy system transliteracji, w praktyce, zwłaszcza nieoficjalnej (choć różnice występują także w zależności od stanu, administracji i oczywiście urzędnika), zapis jest upraszczany i opierany często na słuchu. Jeśli kogoś interesuje cały alfabet i wymowa w malajalam, znajdzie więcej informacji na przykład na tej stronie.
W Indiach funkcjonują 22 języki urzędowe (niektóre korzystają z tego samego alfabetu, dewanagari, ale wiele języków ma własne alfabety, tak jak m.in. malajalam) i ponad 400 dialektów, więc skala tego zjawiska jest bardzo duża. Artykuł ten nie wyczerpuje tematu, a ma jedynie zasygnalizować stopień skomplikowania kwestii nazewnictwa oraz zachęcić do wyciągnięcie jedynego możliwego wniosku: kalarippajattu nie jest takim trudnym słowem. A kalari to już w ogóle.
PS Osobny temat to nazwy indyjskich miast, które w czasach rządów brytyjskich (1858–1947) były przemianowane. Od czasu odzyskania przez Indie niepodległości (1947) stopniowo wraca się do nazw oryginalnych, ale wiele z nich wciąż funkcjonuje równolegle. Przykładowe zmiany:
- Bombaj – Mumbaj
- Madras – Ćennaj
- Kalkuta – Kolkata
- Triwandrum – Thiruwananthapuram
- Bangalore – Bengaluru
Pozycje zwierząt w treningu kalari

Pozycje zwierząt są jednym z charakterystycznych elementów treningu kalarippajattu. Jest 8 klasycznych pozycji (ashta vadivu), ale liczba i sposób wykonania często zależy od stylu i danej szkoły kalarippajattu. Na przykład kot często łączony jest z żółwiem a paw z rybą. Ponadto jest pozycja węża (sarpa vadivu).
Przyczajony lew, ukryty dzik

Pozycje te oparte są na obserwacji czuwających zwierząt i mają na celu koncentrację mocy i osiągnięcie eksplozywności, czyli wytworzenia jak największej siły w jak najkrótszym czasie. Podobnie jak zwierzę przed atakiem lub obroną jest przyczajone i gotowe do wykonania nagłego, energicznego i precyzyjnego ruchu, tak adept kalarippajattu jest maksymalnie skupiony i gotowy do reakcji. Pozycje te, jak wiele innych elementów treningu kalari, mają różnorodne oddziaływanie na ciało: wzmacniają mięśnie (często daną pozycję utrzymuje się kilkadziesiąt sekund), uelastyczniają stawy, rozwijają równowagę i stabilność.
Pozycje zwierząt przedstawione w filmie to:
- Gaja vadivu: słoń
- Simha vadivu: lew
- Varaaha vadivu: dzik
- Kukkuda vadivu: kogut
- Mayura vadivu: paw
- Matsya vadivu: ryba
- Ashwa vadivu: koń
- Maarjaara vadivu: kot
- Kurma vadivu: żółw
Poniższe wideo prezentuje pozycje zwierząt na jeden ze sposobów, w jaki często wykonujemy je podczas naszych zajęć – po kolei, jedna po drugiej, na prawą i lewą stronę. Istnieje też wiele ćwiczeń, podczas których wielokrotnie powtarza się daną pozycję, by opanować ją do perfekcji. Poszczególne pozycje stanowią element dłuższych sekwencji ruchowych i układów walk, jednak wówczas wykonuje się je szybko, płynnie przechodząc między rozmaitymi elementami.
Niektóre z ćwiczeń wykorzystujące pozycje zwierząt pokazane są na blogu w artykule 10 typowych ćwiczeń kalarippajattu.
10 typowych ćwiczeń kalari
Jak wygląda trening kalari?
Gdy przychodzimy na zajęcia kalari (kalarippajattu), zazwyczaj pierwszym ćwiczeniem, jakie wykonujemy po oficjalnym pozdrowieniu rozpoczynającym trening, są różne rodzaje wykopów. Po nich następują sekwencje kroków i pozycji wykonywanych wzdłuż dłuższego boku sali. Każde ćwiczenie kończy się określonym przejściem, które ma na celu utrzymanie ciągłości treningu i budowanie wytrzymałości. Kolejne elementy wykonywane są w jednym miejscu i mogą być to m. in. różnego rodzaju wypady z wymachami, skoki, pompki, mostki, a także pozycje zwierząt. Ćwiczenia te często łączą elementy siłowe z rozciąganiem. Po ćwiczeniach przechodzimy do sekwencji ruchowych, które zawierają ruchy defensywne i ofensywne. Ćwiczy się je w grupie, lecz nie w kontakcie. Ostatnia część treningu to układy walk wręcz i z użyciem broni, które powtarzają najbardziej zaawansowani uczniowie. Etap ten następuje zazwyczaj po kilku miesiącach praktyki.
W treningu od początku ważna jest obserwacja i zrozumienie, jak działa nasze ciało, a także precyzja, ponieważ podstawowe pozycje i ruchy powtarzają się w bardziej złożonych i dynamicznych sekwencjach ruchowych wykonywanych indywidualnie, a następnie w układach walk z partnerem/przeciwnikiem.
Pierwsze ćwiczenia kalari
Na poniższym filmie pokazane są początkowe ćwiczenie rozgrzewkowe. Każde z nich zaprezentowane jest jeden raz, ale na zajęciach powtarza się je wiele razy (zwłaszcza wykopy), więc ta część zajęć zazwyczaj trwa kilkanaście-kilkadziesiąt minut i stanowi rozgrzewkę. Dawniej uczniowie w Kerali przez kilka miesięcy wykonywali jedynie proste wykopy, zanim mistrz uznał, że uczeń opanował je tyle, by wprowadzić kolejne elementy treningu.
Choć na naszych zajęciach uczymy więcej niż jednego ćwiczenia na raz, zawsze podkreślamy, że najważniejsza jest dokładność i cierpliwość. Postępy wymagają czasu i przebiegają na kilku poziomach takich, jak m. in. kontrola oddechu, siła, elastyczność, zakres ruchu, koordynacja, równowaga, szybkość, koncentracja i wytrzymałość.
10 ćwiczeń kalari pokazanych w filmie to:
- Wykopy proste (ner kaal)
- Wykopy “okrągłe” (otta/witu kal)
- Wykopy po przekątnej (kone kaal)
- Podwójny wykop (tiriću kaal)
- Wykopy z przysiadami i obrotem (irutti kaal)
- Posuwiste wykroki (neeki theruthu)
- Posuwiste wykroki z przysiadem (neeki ammarnnu)
- Sekwencja z pozycjami lwa i dzika (widu wangi)
- Przysiady z wyciągniętymi ramionami (kai kuttu nokku)
- Sekwencja z pozycją słonia
Ćwiczenia te są powszechne w szkołach kalarippajattu, choć zdarzają się niewielkie różnice w wykonaniu niektórych ruchów czy pozycji; mogą być też powtarzane w innej kolejności.
Czy trzeba być silnym i elastycznym, żeby zacząć ćwiczyć kalari?
Patrząc na zdjęcia i filmy przedstawiające ćwiczenia i formy kalarippajattu, można zwątpić w swoją kondycję. Oczywiście gdy na zajęcia przychodzi nowa osoba, nie wymaga się od niej tych umiejętności – po to przychodzi się na trening, aby się ich nauczyć, a nie od razu wykazywać się nimi. Jeśli ktoś zainteresuje się praktyką i będzie ćwiczył regularnie, stopniowo zrobi postępy. Ćwiczenia te są bardzo złożone i zawsze pozostaje w nich coś do odkrycia i ulepszenia.
Kalari na zdjęciach amerykańskiego fotografa – wywiad z Jeffem Schaefferem
Książki o kalarippajattu
10 lat Studia Kalari
Studio Kalari kończy 10 lat!

7 maja 2010 r. we wrocławskim Instytucie Grotowskiego odbył się wykład o kalarippajattu, który zainaugurował regularną działalność Studia, a następnego dnia miał miejsce pierwszy oficjalny trening. Czytaj dalej „10 lat Studia Kalari”